عالم دینی و فعال اجتماعی
مؤلف: عبدالعلیم برهانی و عبدالله جعفری
جلد اول، ویراست دوم
ناصر اخلاقی یکه‌اولنگی فرزند محمدعیسی در سال 1335 ش / 1956 م در قریۀ اَندَه ولسوالی یکه‌اولنگ ولایت بامیان به دنیا آمده است (اخلاقی، 1396). محمدعیسی اصالتاً از تَرغیِ پنجاب و عالم مورداعتماد مردم بود. او در نوجوانی به قریۀ انده مهاجرت کرد و در آنجا ازدواج کرد و ساکن شد (برهانی شهرستانی، 1398: 1390). اخلاقی در هفت سالگی به مکتب شامل شد؛ اما به دلیل علاقۀ خود و پدرش به دروس دینی، به مدرسۀ علوم دینی رفت. او جامع‌المقدمات را در مدرسۀ محمدیه زارین و سیوطی را نزد قاسم مدرسی در دَرَه‌عَلی یکه‌اولنگ آموخت.
اخلاقی در سال 1350 ش با پدر و مادرش عازم نجف شد. او در مدت چهار سال اقامت در نجف کتاب‌های سیوطی، حاشیه و معالم را به ترتیب نزد مدرس افغانی، محمدی بامیانی و فاضلی سنگ‌تخت فرا گرفت. اخلاقی را در سال 1354 ش حزب بعث عراق دستگیر کرد و با جمعی از طلاب از آن کشور اخراج کرد. او در سال 1355 ش وارد حوزۀ علمیه قم شد (اخلاقی، 1396). در سال 1356 ش به زادگاهش یکه‌اولنگ بازگشت و در آنجا ازدواج کرد (اخلاقی، 1396) و در سال 1359 ش به قم بازگشت و به تحصیل خویش ادامه داد. اخلاقی در سال 1361 ش بار دیگر به افغانستان رفت و در پایگاه توحید متعلق به سازمان نصر افغانستان در فولادی، مرکز بامیان مشغول فعالیت سیاسی و نظامی شد (اخلاقی، 1399). با آغاز جنگ‌های داخلی در هزاره‌جات، اخلاقی به قم بازگشت و درس‌های حوزه را از سر گرفت.او شرح لمعه را نزد موسوی تبریزی، قوانین را نزد هاشم صالحی، رسایل را نزد مصطفی اعتمادی، کفایه را نزد محمدتقی ستوده، مکاسب را نزد احمد پایانی و منظومه را نزد انصاری شیرازی آموخت. اخلاقی یک دوره کامل خارج اصول را نزد محمدفاضل لنکرانی و درس خارج فقه را نزد میرزا جواد تبریزی، ناصر مکارم شیرازی و قربان‌علی محقق کابلی فراگرفت و در درس تفسیر عبدالله جوادی آملی نیز شرکت کرد (اخلاقی، 1396). اخلاقی بین سال‌های دهۀ شصت برای طلاب ادبیات عرب را آموزش داد (اخلاقی،1399).
با شروع جنگ‌ها در کابل شورای عالی نظارت حزب وحدت اسلامی و دبیر کل آن عبدالعلی مزاری از آیت‌الله قربان‌علی محقق کابلی تقاضای رسالۀ عملیه کرد تا کارها زیر نظر مجتهد عادل جامع الشرایط باشد (زاهدی، 1373). در سال 1372 ش قربان‌علی محقق کابلی برای ترویج و تقویت نهاد مرجعیت از کابل به ایران سفر کرد و ناصر اخلاقی «جامعۀ روحانیت» را تأسیس کرد. او برای تبلیغ مرجعیت با محمدعیسی محقق خراسانی به شهرهای مشهد، قم، اصفهان، بندر عباس و تهران سفر کرد (اخلاقی، 1396). اخلاقی در سال 1372 ش به دستور محقق کابلی همراهبا محقق خراسانی به پاکستان سفر کرد و در شهرهای مختلف آن از سوی احزاب سیاسی، تشکل‌های مذهبی و نهادهای مردمی مهاجرین استقبال شد. مهاجرین برای اولین بار رسالۀ عملیۀ آیت‌الله محقق کابلی را در کراچی چاپ و منتشر کردند (اخلاقی، 1388).
با تأسیس دفتر محقق کابلی در قم، اخلاقی از سوی او به عنوان معاون دفتر تعیین شد. همچنین با تأسیس دفترِ بامیان در سال 1387 ش مسؤولیت آن نیز به عهده اخلاقی گذاشته شد. اخلاقی ۱۹ سال عضو بعثۀ دفتر محقق کابلی در مکه و مدینه در ایام حج بود (اخلاقی، 1396). بیشتر پیام‌ها و بیانیه‌های آیت‌الله محقق کابلی به قلم اخلاقی نوشته شده است (عارفی بهسودی، 1396). از سال 1387 ش تا کنون (۱۳۹۹ ش) اخلاقی یکی از امامان جمعۀ «مسجد رهبر شهید» در مرکز بامیان است. با تلاش و پی‌گیری‌های او نماز جمعه در ولسوالی‌های سیغان، پنجاب، شیبر و نواحی مختلف مرکز بامیان، شهیدان، سُرخ‌دَر و نوآباد اقامه می‌شود (اخلاقی، 1398و 1399).
اخلاقی به عنوان یکی از کارگزاران مؤثر و مورد اعتماد آیت‌الله محقق کابلی در بیشتر کارهای سازندگی از سوی این نهاد نقش فعال داشته است. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ساخت مدرسۀ علمیۀ خاتم‌الانبیا هرات، مصلای هرات؛ مدرسۀ امام صادق پل‌خمری (برهانی شهرستانی، ۱۳۹۸: 185)؛ نوسازی مدرسۀ علوم دینی خاتم‌الانبیای یکه‌اولنگ (اخلاقی، 1399)؛ تأسیس «مدرسۀ علمیه و مجتمع فرهنگی تحقیقاتی امام صادق (ع)» در مرکز بامیان، تمام هزینۀ ساخت این مرکز از وجوه شرعیۀ مقلدین مراجع تقلید (محقق کابلی، سیستانی، وحید خراسانی) و کمک‌های مردمی تأمین شده است (اخلاقی، 1399)؛ تأسیس «مسجد جامع و مصلای امام صادق» در شهر بامیان، این بنا بزرگ‌ترین مسجد ولایت بامیان محسوب می‌شود؛ خریداری زمین در سال 1398 ش تا برای خواهران مدرسۀ مستقل ساخته شود (اخلاقی، 1398 و 1399).
از اخلاقی دو اثرِ ضرورت مرجعیت در افغانستان (با همکاری احمدعلی علی‌زاده) و مرجعیت رمز بقای تشیع (با بازنویسی علی‌زاده و ویرایش احمدی ورسی) در دهۀ هفتاد به نشر رسیده است. در این دو اثر به دلیل مشکلات و نگرانی‌های موجود در آن زمان از او به عنوان مؤلف نام برده نشده است (اخلاقی، 1396 و 1399). اخلاقی تعداد مقالات پراکنده در هفته‌نامه وحدت در قم و کویته دارد.
منابع: اخلاقی، ناصر. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری عبدالله جعفری با ناصر اخلاقی. قم، زمستان، 1396؛ اخلاقی، ناصر. (۱۳۹۸). مصاحبۀ تلفنی عبدالله جعفری با ناصر اخلاقی. ۱ حوت ۱۳۹۸؛ اخلاقی، ناصر. (۱۳۹۹). مصاحبۀ تلفنی عبدالعلیم برهانی با ناصر اخلاقی. ۲۰ و ۲۹ حمل ۱۳۹۹؛ برهانی شهرستانی، محمدعلی. (1398). یادنامه آیت‌الله محمدعیسی محقق خراسانی. کابل: بنیاد اندیشه؛ زاهدی. علی‌جان. (۱۳۷۳). «سخنرانی علی‌جان زاهدی در ۱۰ دلو ۱۳۷۳». هفته‌نامه وحدت. شماره 97. ۳۰ دلو ۱۳۷۳؛ عارفی بهسودی، محمدحسن. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدحسن عارفی بهسودی با عبدالله جعفری. قم، زمستان 1396.
