قوم، شاخه‌ای از دایچوپان
مؤلف: محمدحسین فیاض
جلد اول، ویراست دوم
در منابع مختلف، آجَه یکی از شاخه‌های دایچوپان (دلجو، ۱۳۹۲: ۲۸۵) و طایفۀ قَلَندَر (غرجستانی، ۱۳۶۶: ۱۴۴) به‌شمار رفته است. طبق روایت منابع، مردمان دایچوپان و قلندر در سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۲ ق/ ۱۸۸۹ تا ۱۸۹۴ م، در جنگ با سپاه امیر عبدالرحمان خان، قتل‌عام و آواره شدند و سرزمین‌شان به‌دست قبایل پشتون افتاد. اما جزئیاتی از محل زندگی این شاخه و دیگر طوایف دایچوپان در دست نیست.
البته در برخی منابع از آجِه زیرک نیز به‌عنوان شاخه‌ای از دای‌دهقان نام برده‌شده است (نایل، ۱۳۵۹، ج ۲: ۴۱). درحالیکه آجِه زیرک، مادرکلانِ مردم زیرَک در ناوۀ گَری بوده و قبرش در کنار آرامگاه و زیارت معروف سید حاجی‌آغا و منبر عمومی زیرک قرار دارد. ازاین‌رو، به نظر می‌رسد که آجِه زیرک، صرفاً با شاخۀ آجَه از دایچوپان تشابه اسمی داشته باشد. مردم زیرَک، از فرزندان گَری، یکی از چهار دستۀ مردم جاغوری به‌شمار می‌روند (باقری، ۱۳۹۶).
منابع: باقری، محمدرضا. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با محمدرضا باقری. ۲۴ قوس ۱۳۹۶؛ دلجو، عباس. (۱۳۹۲). تاریخ باستانی هزاره‌ها. کابل: امیری؛ غرجستانی، محمدعیسی. (۱۳۶۶). تاریخ نوین هزاره‌جات. کویته: شورای فرهنگی اسلامی افغانستان؛ نایل، حسین. (۱۳۹۷). مسائل هزاره. جلد ۲. چاپ اول. کابل: بنیاد اندیشه.
