کتاب، در زمینۀ معرفی بامیان
مؤلف: حسن‌رضا فهیمی
جلد اول، ویراست دوم
کتاب بامیان در باستان و داستان تألیف عبدالاحمد جاوید است و محمدیونس طغیان آن را تنظیم کرده است. کتاب را انتشارات امیری در سال ۱۳۹۵ ش در کابل منتشر کرده است، در ۱۸۱ صفحۀ وزیری با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه.
این کتاب به مناسبت معرفی‌شدن بامیان به عنوان اولین پایتخت فرهنگی سارک (اتحادیۀ همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا) به چاپ رسیده است. نویسنده هدف از نوشتن آن را معرفی‌کردن بامیان می‌داند و معتقد است که با وجود تحقیقات عملی و نظری هنوز گوشه و کناره‌های این سرزمین تاریخی، مبهم و تاریک مانده است.
این کتاب بعد از پیشگفتار و مقدمه به معرفی بامیان پرداخته است. از شمارۀ ۱ تا شمارۀ ۵ به واژه‌شناسی بامیان، شاهان بامیان، موقعیت جغرافیایی و آیین بودایی پرداخته است. شمارۀ ۶ آثار فرهنگی و برخی رجال تاریخی بامیان را نام برده است. نویسنده در شمارۀ ۷ تا ۱۰ جایگاه بامیان در نگاه سیاحان و جهانگردان و موقعیت تاریخی و جغرافیایی آن را از منظر سفرنامه‌ها بررسی کرده است. شمارۀ ۱۱ تا ۲۲ به آثار و آبدات تاریخی، قدمت و ابعاد هنری مجسمه‌های بودا اختصاص یافته است و نویسنده سپس به افسانه‌های این مجسمه‌ها در آثار نویسندگان پرداخته است. صفحات نهایی کتاب را بررسی شهر غلغله تشکیل می‌دهد. در نهایت نویسنده کتابش را با چند قطعه شعر به پایان می‌رساند. نگارش کلی کتاب حالت گزینشی دارد. فرهنگ، جغرافیا، آبدات، مناظر، مجسمه‌ها و مکان‌هایی بررسی شده است که به نظر نویسنده مهم بوده است.
عبدالاحمد جاوید محقق و پژوهشگر، استاد دانشگاه کابل بود. محمدیونس طغیان ساکایی پژوهشگر و استاد دانشگاه کابل تحقیقاتی درباره ادبیات، اسطوره و حماسه و تاریخ انجام داده است.
منبع: جاوید، عبدالاحمد. (۱۳۹۵). بامیان در باستان و داستان. به کوشش محمدیونس طغیان ساکایی. کابل: امیری.
