محصول زراعی
مؤلف: صدیقه هاشمی
جلد اول، ویراست دوم
بادام (Amygdalus) میوهای است که درخت آن بومی نواحی خاورمیانه و جنوب آسیاست. درخت بادام ریشههایی قوی دارد که میتواند در عمق خاک نفوذ کند و در مواقع خشکی و کمآبی، نیاز آبی خود را از خاک تأمین کند. فصل کاشت آن معمولاً خزان یا زمستان است.
ایجاد لایهای خاک نرم و خشک در سطح زمین به منظور جلوگیری از تبخیر و دفع علفهای هرز از اقداماتی است که پس از کاشت انجام میشود. محصول، پس از رسیدن میوهها با دست یا چوبهای بلند یا به طور مکانیکی برداشت میشود. در زمان رسیدن میوه، پوست سبز بادام تغییر رنگ داده و پژمرده میشود و شکاف طولی در آن ایجاد میشود. در این مرحله میوه بهراحتی از درخت جدا میشود و پوستگیری آن نیز آسان میشود.
بادام یکی از محصولات مهم هزارهجات است. به طور کلی دو نوع بادام در این منطقه وجود دارد: بادام شیرین (Sweet Almond) و بادام تلخ (Bitter Almond). کاشت و پرورش درخت بادام به شکل گسترده حدوداً پس از دورۀ ظاهر شاه رونق پیدا کرد و تا قبل از آن، مردم بیشتر در کنار جویها و حاشیه زمینهای زراعتی خود، این درخت را میکاشتند (برهانی، ۱۳۹۶).
اقسام بادام به لحاظ مرغوبیت آن و نیز ضخامت پوست عبارتاند از بادام سنگکی با پوست سخت و ضخیم؛ بادام کاغذی با پوست نازک؛ بادام تاشقرقانی که مربوط به منطقهای در شمال با همین اسم است؛ بادام ستاربایی که قیمت بالایی دارد (دانش، ۱۳۹۶؛ تجلیل، ۱۳۹۶). بادام کوهی نیز در برخی مناطق مانند ولسوالی شارستان و ولایت بامیان یافت میشود (عارف، ۱۳۹۱: ۲۴۳؛ عظیمی، ۱۳۹۰: ۳۹۰). بادام و برگ و ریشۀ آن به شکلهای گوناگون استفاده میشود. بادام تلخ خواص دارویی دارد و از آن روغن گرفته میشود. از بادام شیرین در غذاهایی مانند بیریو و نیز به صورت نرمشده در غذای اطفال استفاده میشود. از جوشاندۀ برگ درخت بادام به عنوان نوشیدنی و از ریشۀ آن برای رنگ کردن برخی لوازم مانند مشکوله (مشک دوغ) استفاده میشود (برهانی شارستانی، ۱۳۹۶).
بادام در زمرۀ محصولات صادراتی هزارهجات است. بادام ولایت دایکندی، ولسوالی نیلی شهرت خاصی دارد. هوای مساعد این منطقه باعث شده است که درختان بادام بهخوبی در آن رشد کند. در سال ۱۳۹۶ ش بادام سنگکی ولایت دایکندی با قیمت هر کیلو ۱۰۰ افغانی و بادام کاغذی با قیمت هر کیلو ۱۳۰ افغانی به فروش رسیده است (طاهری، بیتا).
در سالهای اخیر، هر سال در فصل بهار و در هنگام شکوفهزدن درخت بادام، در دایکندی و کابل مراسمی به نام «جشن گل بادام» برگزار میشود که نوعی جشن شکرگزاری است. این مراسم با هدف معرفی محصول بادام به سایر ولایات و متوجه کردن مسئولان به اهمیت آن و جلب حمایت آنها، شامل برنامههایی مانند موسیقی محلی، نمایش صنایع دستی، سخنرانی دربارۀ نقش بادام در اقتصاد منطقه و کشور و راههای رونق بخشیدن به این تجارت است. همچنین در ایام شکوفه دادن درختان بادام، مردم بنا به اعتقاداتی که دارند، نذری به نام «کوچه گل بادام» میپزند و در میان افراد محل توزیع میکنند (دانش، ۱۳۹۶؛ فیاض، ۱۳۹۶).
منابع: برهانی شارستانی، محمدعلی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی صدیقه هاشمی با محمدعلی برهانی شارستانی. ۱۳ عقرب ۱۳۹۶؛تجلیل، جلیل. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی صدیقه هاشمی با جلیل تجلیل. ۱۳ عقرب ۱۳۹۶؛ دانش، محمدحسن. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی صدیقه هاشمی با محمدحسن دانش. ۱۳ عقرب ۱۳۹۶؛ طاهری، الیاس. (بیتا). «بادام دایکندی؛ از شهرت جهانی تا افت ۳۵ درصدی در بازارهای داخلی». سایت هشدار. بازیابی ۱۵ عقرب ۱۳۹۶. www.hushdar.com؛ عارف، سید محمدامین. (۱۳۹۱). هزارهجات قلب افغانستان. چاپ دوم. کابل: سعید؛ عظیمی، محمدعظیم. (۱۳۹۰). درآمدی بر جغرافیای طبیعی افغانستان. کابل: امیری؛ فیاض، محمدحسین. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی صدیقه هاشمی با محمدحسین فیاض. ۱۳ عقرب ۱۳۹۶.
