قریه‌ای در ولسوالی میرامور ولایت دای‌کندی
مؤلف: محمدهاشم علی‌زاده
جلد اول، ویراست دوم
آبزوارعلی در جنوب شرقی ولسوالی میرامور و متصل به ولسوالی‌های ناهور/ ناور و اجرستان در ولایت غزنی واقع شده است. این قریه ۱۸۰ کیلومتر با مرکز ولسوالی فاصله دارد (عاصی: ۱۳۹۸). آبزوارعلی از شرق به قریه‌های جَوقُل و خاک پولاد گرماَوْ، از جنوب شرقی به قریه تالَۀ باتور ولسوالی ناهور، از غرب به قریۀ زَردَرگِی، از جنوب به کوتل سنکسار و اجرستان، از شمال به منطقۀ نَیَک محدود می‌شود. قریه‌های َتکَتُو، دَندَو، شَخَلَی، داغُو و گُولَه از مربوطات آبزوارعلی است. این قریه به منطقۀ نَیَک مربوط می‌شود و همۀ مردم آن در زمین و محصولات آن شریک‌اند (اعتمادی: ۱۳۹۸؛ رحمانی: ۱۳۹۸).
دربارۀ دلیل نام‌گذاری آب زوارعلی چنین عنوان شده است که شخصی به نام زوارعلی ساکن اولیۀ این ساحه بوده است و به دلیل کمبود آب آشامیدنی مجبور به حفر چشمه‌های بیشتر می‌شود تا خودشان، مسافران و عابران از آن استفاده کنند. به همین دلیل این قریه به مرور زمان به نام آبزوارعلی معروف می‌شود (کهزاد: ۱۳۹۸؛ اعتمادی: ۱۳۹۸). همچنین نام یکی قریه‌های آن، «تَکَتُو» (تکه‌دار)، برگرفته از نام نوعی آهوی نر «تَکَه» است که در این ساحه وجود دارد. از این جهت تکتو (جایی که بیشترین آهوی نر را دارد) گفته شده است (بهزاد: ۱۳۹۸).
اکنون (۱۳۹۸ ش) به طور ثابت در حدود ۵۰۰ خانواده در مجموع مربوطات آبزوارعلی زندگی می‌کنند.
از طایفه‌های موجود در آب زوارعلی می‌توان به آبه، مُوشک، پاینده باقی، یارمحمد، سِیاگَگ، کلبی حسن، غلام، بابه، مِیر و شِیرُوم اشاره کرد.
آبزوارعلی کوهستانی و نیمه‌کوهستانی است. آب و هوایی خیلی سرد دارد به طوری که در گرم‌ترین برج سال یعنی سرطان، میانگین درجۀ حرارت ۲۰ سانتیگراد و در سردترین برج سال یعنی دلو میانگین منفی ۲۵ سانتیگراد است و به صورت عادی از برج عقرب تا حوت برف می‌بارد (ادارۀ ملی حفاظت محیط زیست: ۱۳۹۸). در اکثر ساحات آبزوارعلی آب کافی برای زراعت وجود ندارد و فقط للمی کشت می‌شود که بخش عمده‌ای از نیازمندی‌های این مردم را تأمین می‌کند. در ساحات شخلی و گوله آن زراعت آبی نیز وجود دارد که محصولاتی چون جَو، جَواری، بَلَدرغُو، کچالو، مُوشُنگ و رِشقه کشت می‌شود. داغُو دشتی وسیع و مملو از انواع علف خودرو است و آب برای زراعت در آن وجود دارد، ولی استفاده نمی‌شود. با توجه به وسیع بودن مربوطات آبزوارعلی و پوشش گیاهی آن، مردم این ساحات بز، گوسفند، خر و تا حدودی گاو را پرورش می‌دهد (رحمانی: ۱۳۹۸؛ اعتمادی: ۱۳۹۸).
در آبزوارعلی به خاطر سردی هوا درخت میوه وجود ندارد، اما در قریه‌های تکتو، شخلی و گوله درختان بی‌میوه مانند چِنار، بِید و اُلیاد و در کوه‌های آبزوارعلی درختان اَرچَه و سُلبِی / شُلبی وجود دارد. بُوتَه، سرخ‌خار، شُتر‌خار، غِیغُو، کَمی، بَدره، وُوشَی، کُوده، بَلگ/ چُکرِی و زارعلف از جمله گیاهان صحرایی این قریه است. پلنگ، روباه، آهو، گرگ، خرس و شغال و پرندگانی مانند مرغابی، کبوتر، بُورگُوج، زاغ، باز و کوک در آبزوارعلی زیست دارد (کهزاد: ۱۳۹۸؛ رحمانی: ۱۳۹۸، جوینده: ۱۳۹۸). مردم از گیاهان دارویی مانند گَنده‌بَغَل، خَرغُول، بُزباش و مُوملایی استفاده می‌کنند.
غذاهای محلی مردم قریه قُوروتی، نان مَلِیده، شیربرنج، حلوا، کَشکِو، اُوگره، تَلخو است (جوینده: ۱۳۹۸). از بازی‌های محلی آن می‌توان از سنگ‌گیرگ، کُوشُور، اخشاد، فوتبال، والیبال، قطار / کتار و شیر‌بُز نام برد. جوراب و جاکت پشمی، برک‌بافی و گل‌دوزی از جمله صنایع دستی مردم قریه است (کامیار: ۱۳۹۸).
قریه یک باب مکتب ابتداییه دارد که اطفال قریه‌های تکتو، دندو و شخلی نیز به همین مکتب می‌آیند (عرفانی: ۱۳۹۸). یک شورای انکشافی دارد و قریۀ گُوله از جهت شورای انکشافی به قریۀ زَردَرگی مربوط می‌شود (عاصی: ۱۳۹۸).
در مربوطات آبزوارعلی شش منبر / حسینیه و یک مسجد در نورکدو وجود دارد. انرژی برق این ساحات از سولرهای (صفحات خورشیدی) شخصی به دست می‌آید. آب آشامیدنی قریه، از طریق چاه و چشمه تأمین می‌شود (رحمانی، همان).
قبل از دورۀ طالبان تعداد خانه‌های ساکن در آن زیاد بود، اما به علت فشار طالبان بر اهالی قریه و شکنجه‌شدن آنان، بسیاری از مردم قریه مجبور به کوچ شدند. در فصل بهار و موقع قلبه‌کردن و همچنین در فصل خزان و در موقع جمع آوری محصولات للمی مردم از نیک به این ساحات کوچ می‌کنند. به همین جهت در این دو فصل جمعیت آن افزایش می‌یابد.
راه‌های مواصلاتی ساحات آبزوارعلی خامه است. سرک عمومی که ولسوالی میرامور را از طریق کوتل سنگسار به اجرستان و غزنی وصل می‌کند از آبزوارعلی می‌گذرد. سرک دیگر از دشت تکتو به طرف خاک فولاد و گرماَوْ ولسوالی ناهور رفته و در نهایت به غزنی می‌رود. دو سرک به طرف نیک دارد که یکی از طریق خاک فولاد و سرگرماَوْ و دیگری از کوتل سَی طرف نیک می‌رود (اعتمادی، ۱۳۹۸؛ کهزاد، ۱۳۹۸؛ رحمانی، ۱۳۹۸؛ جوینده، ۱۳۹۸).
یکی از میراث‌های طبیعی آبزوارعلی، نَوُور‌کَدُو یا جهیل ناورکدو است و مردم آن را یک مکان مقدس می‌دانند. آنان معتقدند که از معجزات علی بن ابیطالب، امام اول شیعیان است. این جهیل ۲۸۶۴۷ متر مربع مساحت دارد و عمق آن مشخص نیست (ادارۀ ملی حفاظت محیط زیست، ۱۳۹۸). کوتل سنگسار که در جنوب آبزوارعلی موقعیت دارد، داستانی کهن دارد. بر اساس افسانه‌ها رستم دختر ملک موی‌دار را در این کوتل سنگسار کرده و به همین دلیل اینجا سنگسار نامیده شده است (اعتمادی، ۱۳۹۸). در سال ۱۳۶۹ ش یکی از فرماندهان محلی، به نام محمدطاهر فصیحی قلعه‌ای را در قسمت شرقی نورکدو اعمار کرد. گفته می‌شود که هدف وی ایجاد پایگاه محافظتی بود؛ ولی فعلاً این قلعه مخروبه و نیمه ویرانه است. از شخصیت‌های گذشتۀ آن می توان از حاجی ابراهیم نام برد (رحمانی، همان).
منابع: ادارۀ ملی حفاظت محیط زیست افغانستان. صفحۀ فیسبوک بازیابی ۷ قوس ۱۳۹۸؛ اعتمادی، سهراب. (۱۳۹۸). مصاحبۀ تلفنی محمدهاشم علی‌زاده با سهراب اعتمادی. ۲۰ عقرب ۱۳۹۸؛ بهزاد، میرزاحسین. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدهاشم علی‌زاده با میرزاحسین بهزاد. ۲ قوس ۱۳۹۸؛ رحمانی، محمدعلی. (۱۳۹۸). مصاحبۀ تلفنی محمدهاشم علی‌زاده با محمدعلی رحمانی. ۴ قوس ۱۳۹۸؛ جوینده، محمدجمعه. (۱۳۹۸). مصاحبۀ انترنتی محمدهاشم علی‌زاده با محمدجمعه جوینده. ۳ قوس ۱۳۹۸؛ عاصی، خداداد. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدهاشم علی‌زاده با خداداد عاصی. ۲۵ عقرب ۱۳۹۸؛ عرفانی، محمدباقر. (۱۳۹۸). مصاحبۀ تلفنی محمدهاشم علی‌زاده با محمدباقر عرفانی. ۳ قوس ۱۳۹۸؛ کامیار، اسدالله. (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی محمدهاشم علی‌زاده با اسدالله کامیار ۳ قوس ۱۳۹۸.
