کتاب، پژوهش ادبی
مؤلف: حسین رهیاب (بلخی)
جلد اول، ویراست دوم
این کتاب نوشتۀ محمدیونس طغیان ساکایی است و آکادیمی علوم جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۱۳۶۹ ش آن را در کابل منتشر کرده است، در ۷۲ صفحه و شمارگان ۲۰۰۰ نسخه. کتاب به مناسبت هزارمین سال وفات ابوالقاسم فردوسی منتشر شده است و نسخۀ چاپی آن فعلاً نایاب است.
مطالب این کتاب، در واقع پایان‌نامۀ ماستری نویسنده است که در سال ۱۳۶۷ ش نوشته و سپس به صورت کتاب چاپ شده است. نویسندۀ تلاش کرده است با بررسی داستان‌های شاهنامه، مضامین مربوط به صلح و آشتی در این اثر را تحلیل کرده و از آن‌ها در جهت مصالح عمومی استفاده کند.
کتاب با تقریظ عبدالقیوم قویم (استاد وقت دانشگاه کابل) آغاز می‌شود. سپس مقدمۀ نویسنده می‌آید که نگاهی دارد به معرفی منظومه‌های حماسی. بعد وارد متن اصلی کتاب می‌شویم که «صلح و آشتی در شاهنامۀ کبیر» عنوان اولین مطلب آن است. «سخنی پیرامون شاهنامه» عنوان بعدی است. نویسنده در بررسی شاهنامه صلح و آشتی را در سه عنوان کلی دنبال کرده است:
۱. صلح و آشتی در بخش اسطوره‌ای: نویسنده در این بخش با کاویدن زندگی شاهان اسطوره‌ای چون ضحاک، پسران فریدون و زو نمونه‌هایی از صلح و آشتی را بیان کرده است.
۲. صلح در بخش پهلوانی: در این بخش نویسنده زندگی افراسیاب، اغریرث، کیکاووس، سهراب، سیاووش، پیران‌ویسه، طوس، کیخسرو، رستم، اسفندیار و بهمن را بررسی کرده و نشانه‌های صلح‌طلبی را آورده است.
۳. صلح در بخش تاریخی: در این بخش، این موضوع در مورد اسکندر، اردشیر بابکان، بهرام اورمزد، بهرام بهرام (بهرام پسر بهرام اورمزد)، شاهپور، بهرام گور، بوذرجمهر و در نهایت داستان پیدایش شطرنج مطرح شده است.
نویسنده در پایان تلاش کرده است به صورت مختصر بحث صلح را در گشتاسپ‌نامۀ دقیقی، گرشاسپ‌نامۀ اسدی و شهریارنامۀ مختاری نیز دنبال کند.
محمدیونس طغیان ساکایی پژوهشگر و استاد دانشگاه کابل، متولد ۱۳۳۵ ش / ۱۹۵۶ م در اندراب بغلان است. او تحقیقاتی دربارۀ ادبیات، اسطوره، حماسه و تاریخ انجام داده است. از او آثاری در زمینه‌های متون حماسی، تاریخ ادبی عصر مغول و تیموریان و جغرافیای تاریخی به نشر رسیده است.
منبع: طغیان ساکایی، محمدیونس. (۱۳۶۹). آشتی در شاهنامه فردوسی و برخی حماسه‌های دیگر. کابل: آکادیمی علوم جمهوری افغانستان.
