رسم، پاک‌کردن خانه
مؤلف: شوکت‌علی محمدی شاری
جلد اول، ویراست دوم
آشو به معنای پاک‌کردن خانه از گرد و دود، و سفیدکردن آن است. هزاره‌ها هنگام فرا رسیدن بهار و عیدهای روزه و قربان، خانه‌های خود را پاک‌کاری می‌کنند؛ لحاف، تشک و گلیم را می‌شویند یا زیر آفتاب پهن می‌کنند. رنگ‌کردن خانه با گِل سفید و گِل‌آگین کردن نیز بخشی از این رسم است (محمدی شاری، ۱۳۹۲: ۱۰۹).
در برخی جاها به این رسم، «سفید کردن دیوال / خانه» می‌گویند. مردمان قریه هر سال تابستان وقتی از دیوال به کوته / کلبه نقل مکان می‌کردند و بعد از سپری شدن تابستان دوباره به دیوال برمی‌گشتند، دیوال‌ها را سفید می‌کردند. رنگ مورد استفاده هم با تلو کردن خاک مخصوص و سفید، داخل آب به دست می‌آمد (مظفری، ۱۳۹۸).
«آشو» احتمالاً از ریشۀ «آشو انگهن» اوستایی است. این واژه در اوستا به معنای پاک، نیک و نیکو استفاده شده است (بهرامی، ج ۱، ۱۳۶۹: ۱۷۸). این واژه در نام زردشت پیامبر وجود دارد و «اَشوزردشت» به معنای زردشت راست‌گو و پارسا است. «اَشُو ستوت» به معنای ستايندۀ راستی است (همان، ۱۸۱).
در برنامه‌های شادی مانند عروسی نیز ممکن است خانه را با گِل سفید رنگ کنند. خانۀ نشیمن و مهمان‌خانه را با دو رنگ گِل تزیین می‌کنند. بخش بالای خانه با گل سفید و بخش پایین آن را به اندازۀ یک گز، با گل سرخ یا سبز رنگ می‌کنند و این کار را آشو کردن می‌گویند.
در تحقیق میدانی مؤلف از راه فضای مجازی، روشن شد که آشو در ولایات غزنی و ارزگان کاربرد دارد؛ از جمله در مناطقی از جاغوری مانند المیتو (شریفی، ۱۳۹۸)، تمقول لومان (حسنی ۱۳۹۸)، تبقوس (میرزایی، ۱۳۹۸) و زیرک (شریفی، ۱۳۹۸)، و نیز ولسوالی قره‌باغ (عالمی زابلی، ۱۳۹۸) این اصطلاح وجود داشته است.
منابع: بهرامی، احسان. (۱۳۹۲). فرهنگ واژه‌های اوستایی. چاپ اول. تهران: نشر بلخ بنیاد نیشابور؛ حسنی، یاسین (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی شوکت‌علی محمدی شاری با یاسین حسنی. قوس ۱۳۹۸؛ شایان، محمدشاه (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی شوکت‌علی محمدی شاری با محمدشاه شایان. قوس ۱۳۹۸؛ شریفی، رمضان‌علی (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی شوکت‌علی محمدی شاری با رمضان‌علی شریفی. قوس ۱۳۹۸؛ عالمی زابلی، (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی شوکت‌علی محمدی شاری با عالمی زابلی. قوس ۱۳۹۸؛ محمدی شاری، شوکت‌علی. (۱۳۹۲). دُرّ اوستایی در صدف لهجۀ هزارگی. کابل: صبح امید؛ مظفری، ابوطالب، (۱۳۹۸) مصاحبۀ حضوری شوکت‌علی محمدی شاری با ابوطالب مظفری. قوس ۱۳۹۸؛ میرزایی، حبیب (۱۳۹۸). مصاحبۀ اینترنتی شوکت‌علی محمدی شاری با حبیب میرزایی. قوس ۱۳۹۸.
