قریه‌ای در ولسوالی ارزگان خاص ولایت ارزگان
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ اربستو در ولسوالی ارزگان خاص ولایت ارزگان واقع شده است و از شمال به دَهَنْ‌خَربید، از جنوب به کوه خاری، از شرق به قریۀ اِسْپِیدَک و از غرب به قریۀ خواجه‌رُوْشْنِی محدود است. در این قریه قلعه‌سازی رایج بوده است و قلعه‌ها برج داشته‌اند. قریۀ اربزتو در گذشته‌های دور به نام «هزار بزتو» (هزار بزدار) یاد می‌شده است، اما به مرور زمان به «هزار بزتو» و سپس به اربزتو یا اربستو تبدیل شده است.
راه‌های مواصلاتی قریۀ اربستو به قریه‌های اطراف و ولسوالی ارزگان خاص و تیرینکوت، مرکز ولایت ارزگان، خامه است. فاصلۀ قریه تا مرکز ولسوالی ۱۰ کیلومتر و تا تیرینکوت ۱۲۵ کیلومتر است (ارزگانی، ۱۳۹۶).
جمعیت قریۀ اَرْبُسْتُو بیش از ۸۰ خانوار تخمین می‌شود و اهالی قریه از تولوارۀ زُولِی، حسینی و سلطان‌احمد و فارسی‌زبان هستند.
آب‌و‌هوای قریۀ اَرْبُسْتُو سرد و کوهستانی است و معیشت مردم قریه از طریق زراعت و مال‌داری تأمین می‌شود. زمین‌های زراعتی این قریه للمی و آبی است.
محصولات قریه عبارت‌اند از: گندم، جو و جواری. همچنین محصولات درختی مانند توت، سیب، زردآلوی شکرپاره و بادام در این قریه به عمل می‌آیند. صنایع دستی زنان قریۀ اربزتو تولید برک، نمد، گلیم و خامک‌دوزی است.
زیست جانوری قریه شامل گرگ، روباه، تَبَرْغُو، خرگوش، موش کوهی، کَوْک، برگوج، بودنه، باز، باشه، کبوتر، زاغ، زاغچه، شانه‌به‌سر و گنجشک است. پوشش گیاهی و جنگلی این قریه عبارت‌اند از: آپوسکگ، چهل قد، زیره، گَنْدَهْ‌بَغَل، شیرین‌بویه، پیاز کوهی، بولو، اُولَه، گل لاله، چُوْکْرِیْ، کَمَیْ، غِیْغُوْ، َبَلْدَرْغُوْ، بوته، کیرپی، ترکک‌بوته، قَرْغَنَهْ، جیرکینه، بادام کوهی، ارچه، سُلبی/ شُلبِی، چاکَهْ، بید، چنار و اَرَرْ. ادویه گیاهی مورد مصرف این قریه چهل قد، آپوسکگ، گَنْدَهْ‌بَغَل، سرچرخغو و موملایی هستند (همان).
آب آشامیدنی ساکنان اربستو از چشمه و رودخانۀ محل تأمین می‌شود و برق خانه‌های قریه از توربین کوچک آبی به دست می‌آید که شورای انکشافی قریه و وزارت احیا و انکشاف دهات نصب کرده است (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). نزدیک‌ترین مرکز صحی کلینیک گنداب است که حدود ۷ کیلومتر فاصله دارد و اطفال این قریه به مکتب متوسطۀ اَرْبُسْتُو می‌روند.
از اهالی قریۀ اَرْبُسْتُو پنجاه خانواده طی چهاردهۀ گذشته، به‌خصوص در دهۀ شصت خورشیدی بر اثر جنگ‌های مذهبی و قومی به شهرهای بزرگ و کشورهای همسایه مهاجرت کرده‌اند.
منابع: ارزگانی، قربان‌علی. مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با قربان‌علی ارزگانی. کابل. ۶ قوس ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل‌شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت ارزگان». کابل.
