فعال سیاسی و فرهنگی
مؤلف: صدیقه هاشمی
جلد اول، ویراست دوم
علی‌یاور افتخاری (معروف به شیخ افتخاری قَرْخْچِی) فرزند قنبر در فاصلۀ ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۵ ش در منطقه‌ای به‌نام قَرْخْچِی در سنگماشه، مرکز ولسوالی جاغوری متولّد شد. او از طایفۀ آته جاغوری است.
تحصیلات ابتدایی خود را در مکتب سنگماشه به‌پایان برد. سپس به ناوۀ گری رفت و در آنجا وارد مدرسۀ دینی «فاضل انگوری» شد و در درس‌های محمدجمعه فاضل انگوری حضور یافت. در سال ۱۳۳۱ ش در اوت‌قولِ جاغوری، در کلاس‌های استادانی مانند رمضان‌علی شریفی شرکت کرد و سپس به عراق رفت و وارد حوزۀ علمیۀ نجف شد. در آنجا نیز از دانش مدرسانی چون علی‌گوهر انگوری، محمدجمعه محقق جاغوری، آیت‌الله محمداسحاق فیاض، مدرس افغانی، مجتبی لنکرانی، صدر بادکوبه‌ای و سیداسدالله مدنی استفاده کرد. وی در حدود سال ۱۳۳۸ ش به کشور بازگشت و ازدواج کرد. سپس مجدداً به نجف رفت و از آنجا عازم تهران شد. در آنجا چندی در مدرسۀ دینی حاج ابوالفتح شاگرد استادانی نظیر حسن حسن‌زاده آملی، مرتضی مطهری و مهدی الهی‌قمشه‌ای بود. در حوزۀ علمیۀ قم نیز سالیان متمادی در درس‌های فلسفه، خارج فقه و اصول آیت‌الله خمینی، مرتضی مطهری، میرداماد و حسین‌علی منتظری شرکت کرد و در کنار تحصیل، تدریس درس‌های اصول و فلسفه را آغاز کرد. او در تأسیس تشکلی به‌نام «شورای روحانیت جاغوری» در تابستان ۱۳۶۱ ش نقش داشت (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۲: ۱۲۷ تا ۱۳۲).
افتخاری در سال ۱۳۵۸ ش با همکاری جمعی از همفکران خود، «نهضت اسلامی افغانستان» را تشکیل داد. این سازمان در تهران، با انتشار اعلامیه‌ای در مخالفت با کودتای هفتم ثور اعلام موجودیت کرد و ازآن‌پس به‌طور رسمی رویارویی با حکومت وقت را آغاز کرد (همان: ۱۲۵ تا ۱۲۷). افتخاری سرپرستی شورای مرکزی نهضت اسلامی را بر عهده داشت؛ به‌عنوان رابط نهضت اسلامی با حسین‌علی منتظری در ایران عمل می‌کرد و به جلب کمک‌های کشورهای خارجی، سازمان‌های بین‌المللی و مهاجران افغانستانی مقیم ایران و پاکستان برای نبرد در افغانستان می‌پرداخت. حزب مذکور مجله‌ای به‌نام نهضت نیز به‌چاپ می‌رساند. در سال ۱۳۶۱ ش جمعی از اعضا، از این حزب جداشده و انشعاب جدیدی به‌وجود آوردند که البته در سال ۱۳۶۴ ش منحل شد و اعضای آن به نهضت اسلامی بازگشتند. اعضای نهضت پس از تشکیل حزب وحدت اسلامی افغانستان، به این حزب پیوستند، اما افتخاری از پیوستن به حزب وحدت خودداری کرد (مصباح‌زاده، ۱۳۹۴).
افتخاری پس از انحلال حزبش و کاستن از فعالیت سیاسی به کارهای فرهنگی خویش ادامه داد (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۲: ۱۲۷ تا ۱۳۲). او به جمع‌آوری کتاب و ارسال آن‌ها به داخل کشور می‌پرداخت و کتابخانه‌هایی در مناطقی مانند سنگماشه، انگوری و مالستان بنا کرد (همان). افتخاری از آنجا که از طرف آیت‌الله منتظری در افغانستان مسئول بازسازی مدارس علوم دینی بود، در ایجاد و فعال‌کردن مدارس دینی در جاغوری و مالستان نقش مهمی داشت (دولت آبادی، ۱۳۷۱: ۳۹۰). در سال ۱۳۶۷ ش مجتمع دینی و فرهنگی سنگماشه شامل مسجد، حسینیه، کتابخانه و مدرسۀ دینی را تأسیس کرد (امینی قره‌باغ، ۱۳۹۳، ج ۴: ۴۱۴) علاوه بر آن، در تأسیس و تجدید بنای کتابخانه و مسجد در جاغوری و لوگر و راه‌اندازی مجتمع فرهنگی و صحی در شیرداغ نقش داشت (ناصری داوودی، ۱۳۹۰، ج ۲: ۱۲۷ تا ۱۳۲).
افتخاری در سال‌های اولیۀ جنگ مقاله‌هایی در مجلۀ نهضت (همان) و مجلۀ ذوالفقار (غرجستانی، ۱۳۵۸: ۱۱) به نشر رسانده است و خاطرات وی در دورۀ مبارزاتش، با عنوان گذری و نظری به‌صورت دست‌نویس موجود است (همان). وی هم‌اکنون (۱۳۹۶) در ایران سکونت دارد اما برای پیگیری فعالیت‌های فرهنگی خود به صورت مستمر به افغانستان سفر می‌کند.
منابع: امینی قره‌باغ، اسدالله. (۱۳۹۳). «بررسی وضعیت علمی _ آموزشی غزنی در سدۀ اخیر». غزنی بستر تمدن شرق اسلامی (مجموعه مقالات). جلد ۴. تهران: عرفان؛ دولت آبادی، بصیراحمد. (۱۳۷۱). شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان. قم: مؤلف؛ غرجستانی، محمدعیسی. (۱۳۵۸). مبارزات هزاره‌ها در بیست سال اخیر افغانستان. کویته: شورای فرهنگی اسلامی افغانستان؛ مصباح‌زاده، سید محمدباقر. (۱۳۹۴). «نهضت اسلامی افغانستان». پایگاه اطلاع‌رسانی پیام آفتاب. بازیابی ۷ جوزا ۱۳۹۶. www.payam-aftab.com؛ ناصری داوودی، عبدالمجید. (۱۳۹۰). مشاهیر تشیع در افغانستان، جلد ۱. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
){kind=link}