مدرس و عالم دینی
مؤلف: علی‌مدد شریفی
جلد اول، ویراست دوم
اسدالله افضلی فرزند خدابخش معروف به حاجی آخوند، از طایفۀ زَوْلِی ارزگان در سال ۱۳۲۴ ش / ۱۹۴۵ م در قریۀ زیرَک جاغوری به دنیا آمد. شش‌ساله بود که عده‌ای از مردم زَولِی از حاجی آخوند برای آموزش و تربیت دینی آن مردم دعوت کردند. پدر او و خانواده‌اش در سال ۱۳۳۰ ش به منطقۀ سه‌پایِ مالستان نقل‌مکان کردند و در آنجا مقیم شدند (افضلی، ۱۳۹۶).
حاجی آخوند در منطقۀ یادشده مدرسۀ علوم دینی افتتاح کرد. اسدالله از هفت‌سالگی سواد ابتدایی و مقدمات ادبیات عرب، تفسیر، منطق و قسمتی از اصول را از پدرش فراگرفت (همان). او در سال ۱۳۴۶ ش به درخواست مردم قریۀ حاجی‌محمدِ منطقۀ زَولِی به‌عنوان «ملا امام» به تبلیغ آموزه‌های اسلامی و آموزش فرزندان اهالی قریه مشغول شد. در سال ۱۳۴۸ ش به عسکری رفت و پس از دو سال خدمت در کابل، بازگشت. وی مدتی در کنار پدرش در مدرسۀ علوم دینی قریۀ نهاد از توابع سه‌پای صرف و نحو و منطق را درس گفت. در سال ۱۳۵۰ ش به جاغوری رفت و دو سال نزد عبدالصمد اکبری قسمتی از علم اصول، اقتصاد و فلسفه را فراگرفت. او به دعوت مردم قریۀ بولاغَه در منطقۀ زَولِی به آنجا رفت و بعد از افتتاح مدرسۀ علوم دینی، از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ ش در آنجا مشغول شد. وی همچنین در این سال‌ها در دهۀ اول محرم به مرکز ولسوالی ارزگان خاص می‌رفت و به تبلیغ مسائل دینی و پاسخ به سؤالات شرعی مردم می‌پرداخت (نوری، ۱۳۹۶).
عده‌ای از شیعیان در شهر سنی‌نشین ترین‌کوت، مرکز ولایت ارزگان، مسجد و مرکز دینی تأسیس کردند و از عالمان دینی ارزگان خاص، یک نفر را برای تبلیغ و ترویج معارف اسلامی درخواست کردند. در سال ۱۳۵۶ ش اسدالله افضلی به آن شهر رفت تا سال ۱۳۵۸ ش در آنجا بود. افضلی در این شهر، مسجدی تازه‌تأسیس را تکمیل کرد و نماز جماعت را برقرار کرد. او به جهت محدود بودن اقلیت ساکنین شیعه و احتمال ایجاد مانع از سوی افراد متعصب، با مسئولین ولایت از قبیل والی، قاضی، مدیر معارف و قومندان صحبت و نظر موافق آنان را برای فعالیت مسجد و مرکز شیعی جلب کرد و برای اولین بار، در این منطقه به‌صورت رسمی اذان شیعی گفته شد و مراسم محرم و روز عاشورا برگزار شد.
افضلی برای ادامۀ فعالیت‌های مسجد با عده‌ای از معتمدین محل به قندهار سفر و با محمدآصف محسنی، عالم متنفذ وقت ملاقات کرد و از وی طلب همکاری کرد. محمدآصف محسنی شخصاً از مسجد او دیدن کرد و در تکمیل ساختمان مسجد و مرکز فرهنگی آن سهم گرفت (نوری، ۱۳۹۷).
بعد از تکمیل مسجد و مرکز فرهنگی، این مرکز رفته‌رفته به محل آموزش‌های دینی حتّی برای اهل سنت بدل شد (همان).
در سال ۱۳۵۷ ش با کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان و تحت فشار قرار گرفتن عالمان دینی، حکم دستگیری افضلی صادرشد و وی با اطلاع از این حکم، شبانه با لباس مبدل از شهر خارج‌شد و به ارزگان خاص رفت. در آنجا نیز حکم دستگیری وی ابلاغ‌شده بود و او مجبور شد مرکز ولسوالی ارزگان خاص را نیز ترک کرده به مناطق اطراف پناه ببرد (افضلی، ۱۳۹۶).
در سال ۱۳۵۸ ش مردم ارزگان خاص مثل مردم دیگر ولسوالی‌ها با حکومت مرکزی مخالفت کردند و افضلی نیز به جمع مخالفان دولت پیوست. وی در زمرۀ محاصره‌کنندگان نیروهای دولتی در اطراف ولسوالی بود. بعد از مدتی محاصره، مرکز ولسوالی به تصرف درآمد. او در این مدت علاوه بر فعالیت‌های نظامی، گاهی در جمع نیروهای شیعه و سنی برای انسجام و حفظ وحدت سخنرانی می‌کرد (نوری، ۱۳۹۶).
افضلی در دهۀ ۱۳۶۰ ش مدتی را مجدداً به مسائل فرهنگی و آموزش پرداخت. او در سال ۱۳۶۲ ش با همکاری کاکایش محمدهاشم اکبری مدرسۀ «امام صادق» را در منطقۀ جوی نو شش‌پر ایجاد کرد. بعد از تکمیل ساختمان، طلاب از مناطق حاجی‌محمد، سیابَغَل، پَیِک، سِیرُو و پهلوان به این مدرسه رفتند و مشغول تحصیل شدند. در این مدرسه، کتاب‌های صرف و نحو، منطق، اصول و فقه تدریس می‌شد. فعالیت مدرسه تا سال ۱۳۶۹ ش ادامه داشت، با شروع جنگِ گروه‌های شیعه و سنی، منطقۀ جُوی نَو تخلیه شد و مدرسه تعطیل شد (افضلی، ۱۳۹۷). افضلی هم‌اکنون (۱۳۹۶) در کویتۀ پاکستان مشغول فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغ معارف دینی است.
منابع: افضلی، اسدالله. (۱۳۹۶). «زندگی‌نامۀ خودنوشت اسدالله افضلی». کویته؛ افضلی، اسدالله. (۱۳۹۷). مصاحبۀ اینترنتی علی‌مدد شریفی با اسدالله افضلی. ۸ ثور ۱۳۹۷؛ نوری، نجیب‌الله. (۱۳۹۶). «یادداشت‌های شخصی نجیب‌الله نوری درباره اسدالله افضلی»؛ نوری، نجیب‌الله. (۱۳۹۷). مصاحبۀ اینترنتی علی‌مدد شریفی با نجیب‌الله نوری. ۱۳ حمل ۱۳۹۷.
){kind=link}