بنیاد فرهنگی و سیاسی
مؤلف: حسین رهیاب (بلخی)
جلد اول، ویراست دوم
این بنیاد در سال ۱۳۷۷ ش / ۱۹۹۸ م در مشهد تأسیس شد. بنیاد امین ابتدا با حمایت حزب وحدت اسلامی افغانستان شکل گرفت و در دو قالب نشراتی و آموزشی شروع به کار کرد. برخی از اعضای حزب وحدت اسلامی افغانستان شاخۀ عبدالکریم خلیلی جزء هیئت امنای بنیاد امین بودند. عبدالعظیم فاضل حسینی که مدتی رئیس شورای نمایندگی حزب وحدت شاخۀ خلیلی در تهران بود، مدیریت دفتر و ریاست هیئت امنای امین را به عهده داشت (بنیاد فرهنگی _ سیاسی امین گشایش یافت، ۱۳۷۷: ۲۸).
برخی از منابع نام امین را بر گرفته از نام سید محمدامین سجادی ذکر کرده‌اند (نجف‌زاده، ۱۳۹۲: ۲۴۸). به گفتۀ سید اسحاق شجاعی از خانوادۀ سجادی، فقط فاضل حسینی عضو هیئت امنای امین بوده است (شجاعی، ۱۳۹۸). برخی منابع بنیاد امین را نوعی انشعاب درونی در حزب وحدت شاخۀ خلیلی دانسته‌اند که در سال ۱۳۷۶ ش در حاشیۀ اجلاس صلح اصفهان به وسیلۀ افرادی چون سید علاء (انور) رحمتی، سید آقا حسین فاضل سنگچارکی و حاج مصعب شکل گرفت. به نظر این منابع، علاء رحمتی، عبدالوهاب رحمانی، سید حسین موحد بلخی و حاج مصعب از افراد مهم آن بنیاد بودند (مصباح‌زاده، ۱۳۹۲: ۱۰۵). این منابع، رحمتی را مؤسس اصلی امین می‌دانند که دیگر افراد نزدیک به خود را در آن گرد آورده بود و طبق این منابع وجه مشترک بیشتر این افراد وابستگی آن‌ها به کانون مهاجر و سازمان نصر افغانستان بوده است (همان). بر اساس گزارش افتتاحیه، در ساختار امین شورای مرکزی و هیئت امنا وجود داشت، اما تفاوت، کارکردها و اعضای آن‌دو مشخص نیست (بنیاد فرهنگی _ سیاسی امین گشایش یافت، ۱۳۷۷: ۲۸).
بنیاد امین در بخش آموزش، مدرسه‌ای برای کودکان در مشهد تأسیس کرد که خیلی زود تعطیل شد (نجف‌زاده، ۱۳۹۲: ۲۴۸؛ آرمان، ۱۳۹۶). از فعالیت‌های بخش فرهنگی آن انتشار ماهنامۀ امین بود که اولین شمارۀ آن در جوزای سال ۱۳۷۷ ش در مشهد منتشر شد (بنیاد فرهنگی _ سیاسی امین گشایش یافت، ۱۳۷۷: ۲۸). فعالیت‌های فرعی بنیاد امین بخش زنان و بخش معلمان بود که در گزارش‌های داخلی بنیاد اشاراتی به این موضوع وجود دارد. از جمله در گزارش افتتاحیه به سخنرانی فاطمه سجادی به عنوان مسئول زنان بنیاد اشاره شده است (همان).
اساسنامۀ بنیاد، ضرورت کار فرهنگی را «در محراق توجه خود» قرار داده و آن را از دلایل مهم تشکیل امین شمرده است. امین وعده داده بود از فعالیت‌های فکری و علمی مهاجرین حمایت می‌کند.
با مهاجرت فاضل سانچارکی به اروپا، فاضل حسینی (برادر سید محمدامین سجادی) علاوه بر ریاست هیئت امنا، ادارۀ بنیاد را نیز در اختیار گرفت. سید محمدباقر مصباح‌زاده عامل این مسائل را جدا شدن علاء رحمتی از امین و بازگشت مجدد او به حزب وحدت شاخۀ خلیلی می‌داند (مصباح‌زاده، ۱۳۹۲: ۱۰۵).
در پی این تغییرات و تحولات سریع سیاسی و نظامی در داخل کشور، در سال ۱۳۷۹ ش / ۲۰۰۰ م بنیاد امین مشهد تعطیل شد. بعد از سقوط طالبان و استقرار حکومت جدید در افغانستان، فاضل حسینی تلاش کرد با انتشار مجدد مجلۀ امین در کابل، بنیاد امین را زنده کند. او در حوت ۱۳۸۴ ش اولین شمارۀ دورۀ جدید را منتشر کرد. مجلۀ امین کابل بعد از انتشار چند شماره متوقف شد، اما فاضل حسینی، با تغییر اساسنامۀ بنیاد امین، آن را در کابل ثبت کرده و فعالیت می‌کند (سرمقاله، ۱۳۸۴: ۱؛ سرمقاله، ۱۳۸۵: ۱).
منابع: «بنیاد فرهنگی _ سیاسی امین گشایش یافت». (۱۳۷۷). مجلۀ امین. سال اول. شمارۀ ۱. ص ۲۸ و ۲۹؛ «سرمقاله». (۱۳۸۴). مجلۀ امین. دورۀ دوم. شمارۀ اول. ص ۱؛ «سرمقاله». (۱۳۸۵). مجلۀ امین. دورۀ دوم. شمارۀ ۲ و ۳. ص ۱؛ شجاعی، سید اسحاق. (۱۳۹۸). مصاحبۀ حضوری زینب نوری با سید اسحاق شجاعی. ۳۰ سرطان ۱۳۹۸؛ مصباح‌زاده، محمدباقر. (۱۳۹۲). دانشنامۀ سیاسی افغانستان. تهران: مؤسسۀ مطالعات اندیشه‌سازان نور؛ نجف‌زاده، علی. (۱۳۹۲). گروه‌های مهاجر به مشهد از صفویه تا کنون. مشهد: مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد.
