قریه‌ای در ولسوالی ارزگان خاص ولایت ارزگان
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ اوله در ولسوالی ارزگان خاص ولایت ارزگان واقع شده و از شمال به دَهَنْ‌خَربید، از جنوب به کوه‌خاری، از شرق به اِسپِیدَک و از غرب به قریۀ خواجه رُوْشْنِی محدود است. خانه‌های مردم در این قریه پراکنده و غیرمتمرکز است و بازار گنداب در مجاورت این قریه واقع است. فاصلۀ اوله تا ارزگان خاص ۳۰ کیلومتر و فاصلۀ مرکز ولسوالی تا تیرین‌کوت، مرکز ولایت ۱۴۰ کیلومتر است (ارزگانی، ۱۳۹۶).
جمعیت اوله ۸۰ خانوار برآورد می‌شود که از طوایف زُولی و حسینی، فارسی‌زبان و شیعه‌مذهب هستند.
آب وهوای اوله سرد کوهستانی و برف‌گیر است و معیشت مردم متکی به زراعت، مال‌داری و دکان‌داری است. زمین‌های زراعتی این قریه للمی و آبی است. زراعت منبع مهم زندگی ساکنان قریه است و محصولات قریه عبارت‌اند از: جو، جواری، حبوبات و سبزیجات. محصولات درختی مانند سیب، بادام و زردآلوی شکرپاره است(همان).
زیست جانوری قریه شامل کَوْک، کبوتر کوهی، شانه‌به‌سر، بودنه، زاغ، زاغچه، گنجشک، برگوج، پِشک کوهی، خرگوش، موش کوهی و تَبَرْغُو است. پوشش گیاهی و جنگلی این قریه زیره، گَنْدَهْ‌بَغَل، شیرین‌بویه، پیاز کوهی، بولو، اوله، گل لاله، چُوْکْرِیْ، کمی، غِیْغُوْ، بَلْدَرْغُوْ، بوته، کیرپی، ترکک بوته، قَرْغَنَهْ، جیرکینه، بادام کوهی، ارچه، سُلبی / شُلبِی، چاکَهْ، بید، چنار و اَرَرْ است (همان).
صنایع دستی قریه عبارت‌اند از برک‌بافی، گلیم‌بافی، تولید نمد، کلاه‌دوزی و خامک‌دوزی و سبدبافی (همان). غذاهای محلی قریه حلوای سرخک و سفیدک، کشکَوْ، نان مَلِیْدَه، پیاوۀ تخم‌مرغ و پیاوۀ کچالو است (همان).
آب آشامیدنی و زراعتی قریه از رودخانۀ کوچک محلی و چشمه تأمین می‌شود. انرژی برق قریه از سولر (صفحات خورشیدی) به دست می‌آید (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). نزدیک‌ترین مرکز صحی به این قریه، کلینیک بازار گنداب است که ۲ ساعت پیاده فاصله دارد. قریه ۲ مکتب متوسطۀ پسرانه و دخترانه دارد. بازار گنداب، نزدیک‌ترین بازار به قریۀ اوله است.
این قریه حوادث حملات امیر عبدالرحمان خان را پشت سر گذرانده است. طی چهل سال گذشته نیز در این قریه همچون سایر قریه‌های ارزگان خاص، به دلایل جنگ‌های داخلی، ناامنی، فقر و بیکاری، روند مهاجرت شدت یافته است و ۴۰ خانوار به شهرهای کابل و هرات و کشورهای همسایه مهاجرت کرده‌اند. چهره‌های معروف قریه عبارت‌اند از سید علوی (عالم دینی)، حاجی رمضان کلانتر، حاجی محمدرضا و نادر حسینی.
منابع: ارزگانی، قربان‌علی. مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با قربان‌علی ارزگانی. کابل. ۶ قوس ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل‌شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت ارزگان». کابل.
