پدیدۀ طبیعی و افسانه‌ای
مؤلف: محمدحسین فیاض
جلد اول، ویراست دوم
در حصۀ دوم بهسود، بین کجاب و راه‌قول، در منطقه‌ای به نام «سراب اژدر»، صخره‌ای بزرگ به طول ۱۵۳ متر وجود دارد که شبیه اژدر است (شیدا، ۱۳۹۶). از نظر جیالوژیکی اژدر مذکور پدیده‌ای رسوبی و چشمه‌ای است (مالستانی، ۱۳۹۹). طبق باور مردم، آن‌ها هفت اژدها بوده‌اند که مادر آن‌ها در بامیان است و بچه‌هایش در اطراف هزاره‌جات پراکنده‌اند.
گفته می‌شود تَرَک درازی که در طول سنگ وجود دارد، جای شمشیر علی بن ابی‌طالب، امام اول شیعیان است. زمانی که وی اژدها را کشت، بوی تعفن آن همه جا را فراگرفت و سبب آزار مردم شد. بنابراین، اژدها به فرمان حضرت علی سنگ شد و او بر پشت آن نماز خواند که جای نماز حضرت علی به صورت زیارتگاه وجود دارد (شیدا، ۱۳۹۶).
به قول چارلز میسون، یکی از خاورشناسان، داستان اژدر بهسود آمیخته‌ای از اسطوره و مذهب است که طبیعی به نظر می‌رسد. اژدر مذکور یک سنگ طویل و برجسته است که در حدود ۱۵۰ متر طول دارد. قسمت عمدۀ آن از مواد شکنند‌ه تشکیل شده است. در قسمت فوقانی‌اش برجستگی‌ای سطحی است که روی آن تهی‌گاهی به عمق ۶۰ سانتی متر و و پهنای۱۵ سانتی‌متر است و از آن بوی تند سلفر به مشام می‌رسد (عظیمی، ۱۳۹۰: ۵۰۱). این اژدر رسماً به عنوان زیارت یاد می‌شود و مردم به زیارت بقعه یا قبری که در کنار آن است می‌روند و حاجت می‌گیرند و یک خانواده سید به طور غیر رسمی مجاور آن است (مالستانی، ۱۳۹۹).
منابع: شیدا، آصف. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی محمدحسین فیاض با آصف شیدا. ۶ قوس ۱۳۹۶؛ عظیمی، محمدعظیم. (۱۳۹۰). افغانستان و نقاط شگفت‌انگیز آن. تهران: الهدی؛ مالستانی، حسن. (۱۳۹۹). «یادداشت حسن مالستانی بر مدخل اژدر بهسود». ارسال‌شده به دفتر دانشنامه. ۱۵ حمل ۱۳۹۹؛ نائل، حسین. (۱۳۷۲). سایه روشن‌های از وضع جامعۀ هزاره. چاپ اول. قم: اسماعیلیان.
