عالم دین و فعال اجتماعی
مؤلف: علی‌مدد شریفی
جلد اول، ویراست دوم
محمدهاشم اکبری (معروف به آخوند کربلایی) فرزند حسین در سال ۱۳۰۴ ش / ۱۹۲۵ م در زَولی (منطقه‌ای بین مالستان و ارزگان) به دنیا آمد. زمانی که محمدهاشم کودک بود، پدرش به دلیل مشکلات اقتصادی، از زادگاه خویش به منطقۀ انگوری ولسوالی جاغوری کوچ کرد. دیری نگذشت که پدرش درگذشت و با فوت او، محمدهاشم تحت سرپرستی برادر بزرگش خدابخش (معروف به حاجی آخوند) و مادرش قرار گرفت (نوری، ۱۳۹۳).
محمدهاشم خواندن، نوشتن و قرائت قرآن را در مکتب‌خانۀ محل فراگرفت. سپس به مدرسۀ علوم دینی محمدجمعه فاضل در انگوری رفت و علم صرف و مقداری از علم نحو را در آنجا فراگرفت. پس از آن، علم منطق، معانی و بیان و قسمتی از علم نحو را نزد محمدجمعه محقق خربید آموخت (نوری، ۱۳۹۳؛ موسوی، ۱۳۹۶).
پس از آنکه حاجی آخوند، برادر محمدهاشم بنا به دعوت مردم زَولِی در سال ۱۳۳۰ ش به زادگاهش برگشت، اکبری نیز به زولی بازگشت و مدت پنج سال در آنجا مسائل دینی را آموزش داد و ترویج کرد. سپس به ایران و شهر مشهد سفر کرد و از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۳۹ ش در مدارس دینی آن شهر، علوم اسلامی آموخت. سپس به زادگاه خویش برگشت و به کارهای آموزشی و تبلیغ معارف اسلامی مشغول شد (نوری، ۱۳۹۶).
اکبری پس از بازگشت به وطن، مدرسۀ علوم دینی در قریۀ حاجی‌محمد زولی تأسیس کرد و مشغول تدریس شد. او سرپرستی چندین مکتب‌خانه را در مناطق مختلف ارزگان خاص عهده‌دار شد و در علوم دینی و مسائل اعتقادی شاگردانی تربیت کرد. او از سال ۱۳۴۵ ش، پس از حدود ۱۵ سال فعالیت مستمر، «جوی شَشْ‌پَر» را در مرکز ارزگان خاص ساخت. در این فعالیت عمرانی که با همکاری مردم و شیخ میراحمد میرزایی، حاجی خان و حاجی رحم‌الدین روی داد، نهری بزرگ کشیده شد و دشتی وسیع آباد شد. این اقدام آنان به آبادانی و رفع محرومیت اقتصادی منطقه کمک کرد و ۵۰۰ خانوار صاحب زمین زراعتی شدند. آخوند کربلایی در دوران جنگ‌های داخلی به نمایندگی از گروه «نهضت اسلامی افغانستان» در منطقۀ شش‌پر، پایگاه‌های نظامی، سیاسی و فرهنگی تأسیس کرد. این پایگاه‌ها در جهت حفظ امنیت منطقه فعال بود و نیروهای رزمی را به جنگ علیه ارتش شوروی اعزام می‌کرد. با تأسیس این پایگاه‌ها، امکانات فرهنگی و نظامی زیادی از کشورهای همسایه به خصوص جمهوری اسلامی ایران برای مردم منطقه جذب شد. مدرسۀ علوم دینی «امام جعفر صادق» ارزگان خاص، واقع در منطقۀ سیدان که به دست سید اسحاق نقوی، وکیل آیت‌الله خمینی تأسیس شده بود، در دوران جهاد، با همکاری اکبری رونق بیشتر پیدا کرد. کمک‌های مالی کارگران و مهاجران مقیم ایران برای محمدهاشم اکبری ارسال می‌شد و او آن‌ها را صرف مدرسۀ علوم دینی و کارهای فرهنگی می‌کرد. در دهۀ شصت و در اوج جنگ‌های داخلی در ارزگان خاص شورای روحانیت متشکل از تمامی علمای بانفوذ منطقه تأسیس شد و آخوند کربلایی نیز عضو آن بود. این شورا در مدیریت منطقه نقش چشمگیری داشت و مدرسۀ علوم دینی ارزگان خاص زیر نظر این شورا اداره می‌شد. همچنین آخوند کربلایی با همکاری فرزند برادرش اسدالله افضلی، در منطقۀ جوی نو شَش‌پرِ ارزگان خاص، مدرسۀ علوم دینی دیگری تأسیس کرد که شاگردان زیادی از نقاط مختلف ارزگان در آن تحصیل کردند (فصیحی غزنوی و شریفی، ۱۳۹۶، ج ۲: ۱۱۰ تا ۱۱۱).
سرانجام آخوند کربلایی در سال ۱۳۷۰ ش / ۱۹۹۱ م در سن ۶۶ سالگی در اثر بیماری در منطقۀ شَش‌بُرجَه ارزگان خاص درگذشت و در منطقۀ سه‌پای مالستان به خاک سپرده شد (نوری، ۱۳۹۳).
منابع: فصیحی، قربان‌علی و شریفی، علی‌مدد. (۱۳۹۶). عالمان شیعه غزنی. جلد ۲. مشهد: بدخشان؛ موسوی، سید صفدرعلی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ تلفنی علی‌مدد شریفی با سید صفدرعلی موسوی. ۲۹ سنبله ۱۳۹۶؛ نوری، نجیب‌الله. (۱۳۹۳). «زندگی‌نامۀ محمدهاشم اکبری». چاپ‌نشده. ارسال‌شده به دفتر دانشنامه. ۳۰ دلو ۱۳۹۶؛ نوری، نجیب‌الله. (۱۳۹۶). مصاحبۀ تلفنی علی‌مدد شریفی بانجیب‌الله نوری. ۱۹ میزان ۱۳۹۶.
){kind=link}