اشاره:سید اسحاق شجاعی در سال ۱۳۴۰ خورشیدی در ولسوالی بلخاب ولایت سرپل به دنیا آمده است. ایشان بیش از بیست سال است كه در عرصههای ادبیات، فرهنگ، پژوهش و مطبوعات قلم میزند. او بیش از صد مقالۀ پژوهشی، ادبی، دینی و فرهنگی و بیش از ده عنوان كتاب دارد. شجاعی مدیرمسئولی، سردبیری و عضو تحریریه چند تا از مطبوعات کشور را در کارنامۀ خود دارد. |
دانشنامۀ هزاره؛ خواستن، توانستن است!
دانشنامه‌نویسی در هر کشور و جامعه‌ای یک ضرورت فرهنگی، علمی و اجتماعی به شمار می‌آید و دانشنامه‌ها کارکردهای متنوّع علمی و فرهنگی در جامعه دارند. بدین جهت است که کشورهای جهان دارای نهادهای عریض و طویل دانشنامه‌نویسی هستند. نهادهای دانشنامه‌نویسی در این کشورها، هزینه‌های مشخص و قابل توجه در بودجۀ ملی آن کشورها و دفتر، دیوان و کادر اداری و علمی مشخصی دارند.
امّا در افغانستان بنیاد دانشنامه‌نویسی در دهۀ چهل خورشیدی گذاشته شد؛ دهۀ چهل، سال‌هایی طلایی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی کشور بود و به دهۀ دموکراسی یا قانون اساسی مشهور شده است. در اوج فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی و آزادی بیان، بنیاد دایرة المعارف آریانا به مدیرمسؤلی میرعلی اصغر شعاع ایجاد شد. مرحوم شعاع از ظرفیت، استعداد و توانایی‌های علمی بسیاری برخوردار بود و توانست نخبه‌های پژوهشی و نویسندگی کشور را در اطراف آریانا گرد آورد. کسانی چون شیخ اسماعیل مبلغ، احمدعلی کهزاد، میر غلام‌محمد غبار، عبدالحی حبیبی، سید قاسم رشتیا، سید ابراهیم عالم‌شاهی، عبدالغفور روان‌فرهادی، احمد جاوید، محمدحیدر ژوبل، حسین نایل، خال محمد خسته و … در آن قلم می‌زدند و آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشتند. پس از گذشت پنج دهه از آن زمان، هنوز هم دایرة‌المعارف آریانا مرجع و منبعی معتبر پژوهشگران و نویسندگان افغانستان است.
هرچند در دو دهه هفتاد و هشتاد، این نخستین کار ارزشمند و ماندگار، به دست قوم‌گرایان متعصب افتاد و آن را رنگ و بوی قومی دادند و اعتبارش را خدشه‌دار کردند.
چنان‌که اشاره کردم دانشنامه‌نویسی کاری است بزرگ؛ امکانات و هزینه‌های کلان و ظرفیت‌های بزرگ‌تری لازم دارد تا بتواند بهترین‌های اندیشه، قلم و پژوهش را گرد آورد؛ امّا «دانشنامۀ هزاره» با دست خالی و کم‌ترین امکانات کار خود را آغاز کرد؛ جمعی از جوانان کشور که سرمایه‌ای جز همّت و انرژی و ایمان به کار خود چیزی نداشتند، در یک تلاش فشرده، نتیجه‌ای کار خود را به صورت جلد اوّل «دانشنامۀ هزاره» به جامعه عرضه کردند و نشان دادند که به راستی خواستن، توانستن است.
جلد اول دانشنامۀ هزاره که از مدخل‌های الف فراتر نرفته است بیش از ۷00 مدخل را در برمی‌گیرد. برخی از این مدخل‌ها پژوهش‌هایی موضوعی گسترده و قابل توجّه است و چون با نظارت مجموعه‌ای از فضلا و پژوهشگران انجام گرفته، کاری است معتبر و ماندگار و در بسیاری از موارد در موضوع خود منحصر به فرد.
دانشنامۀ هزاره اگر موفق شود و کار خود را به نهایت برساند کار بی‌بدیلی در عرصۀ فرهنگ، پژوهش، مردم‌شناسی، تاریخ، جغرافیا، رجال و … انجام داده است. همّت و پشت‌کار مجموعۀ دانشنامه، چنین آرزویی را برآورده خواهد کرد.
سید اسحاق شجاعی
جوزای ۱۴۰۱، مشهد
