قریه‌ای در ولسوالی سرخ و پارسای ولایت پروان
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
قریۀ اولیا در ولسوالی سرخ و پارسای ولایت پروان واقع است. این قریه در دامنۀ اولیاقُول واقع است و از شمال به قول‌اولیا، از جنوب به قریۀ کمار، از شرق به قریۀ خوجه‌علی و از غرب به قریۀ قُودی محدود است. این قریه در مجاورت گذرگاه شاه‌مردان، غار مشهور به کافری‌بلندقلعه و کوه‌های اولیا و ملک‌حسین قرار دارد. راه‌های مواصلاتی قریه خامه است. فاصلۀ آن تا لولنج، مرکز ولسوالی، ۴۰ کیلومتر و فاصلۀ ولسوالی تا شهر چاریکار، مرکز ولایت پروان، ۸۷ کیلومتر است. سرک ولسوالی تا مرکز ولایت پخته است (قاری پذیر، ۱۳۹۶؛ نیکزاد، ۱۳۹۶).
شورای قریۀ اولیا، جمعیت آن را ۳۰۰ خانوار برآورد کرده است که فارسی‌زبان، شیعۀ دوازده‌امامی و اسماعیلیه هستند.
آب و هوای قریۀ اولیا کوهستانی و برف‌گیر است و معیشت مردم از طریق زراعت، باغ‌داری و مال‌داری تأمین می‌شود. زمین‌های زراعتی قریۀ اولیا للمی و آبی است. جانوران قریه عقاب، کَوْک، کَوْک‌زری، بودنه، کبوتر کوهی، اولوار، کرکس و پِشک است. پوشش گیاهی و جنگلی این قریه عبارت‌اند از: گل لاله، گل مرسل، خار، بوته، درخت چنار، بید، چاکَهْ، سیاه‌خار و ارچه (همان).
گلیم‌بافی، قالی‌بافی، خورجین‌بافی، دسترخوان‌بافی، خامک‌دوزی و ساخت ققمه، چکمن و نمد از جمله صنایع دستی زنان است (همان). غذاهای محلی قریه عبارت‌اند از: اُوگْرَه، کاچی، حلوا (سمنکی، برنجی و گندمی)، شولۀ غوربندی، اوماج، کشکَوْ (همان).
آب آشامیدنی قریۀ اولیا از چشمه، جوی و رودخانۀ محلی تأمین می‌شود و برق خانه‌های قریه از توربین کوچک آبی به دست می‌آید که برنامه انکشافی احیاء و انکشاف دهات نصب کرده است. نزدیک‌ترین مرکز صحی به این قریه کلینیک جامع ولسوالی سرخ و پارسا است که ۴۰ کیلومتر با قریۀ اولیا فاصله دارد. اطفال قریۀ اولیا به لیسۀ عالی پسرانه و دخترانۀ حیدری می‌روند که حدود ۲ کیلومتر فاصله دارد. قریۀ اولیا دارای یک باب بیت‌العلم (تعلیمات دینی برای نوجوانان و جوانان) است و مؤسسه آموزشی آقاخان (AKS) نیز در آن فعال است که در آن سوادآموزی و آموزش زبان انگلیسی، کمپیوتر و راهنمای کانکور ارائه داده می‌شود. این قریه یک باب کودکستان نیز دارد.
در سال‌های گذشته بیش از ۱۲۰ خانوادۀ آن به شهرهای کلان و خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. چهره‌های معروف قریۀ اولیا عبارت‌اند از: ملا عوض، ملا بدلی، باشی نظر و قاری محمد جان (عالمان دینی)، علی‌بخش و ملا عوض (متنفذان محلی)، پهلوان خان‌علی، فیصل و گل‌احمد (ورزشکاران) (قاری پذیر، ۱۳۹۶؛ نیکزاد، ۱۳۹۶).
منابع: قاری پذیر. مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با قاری پذیر. کابل. ۲۵ عقرب ۱۳۹۶؛ نیکزاد، جمشید. مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با جمشید نیکزاد. کابل. ۲۵ عقرب ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت پروان». کابل.
