عالم دینی، فعال سیاسی
مؤلف: علی جعفری
جلد اول، ویراست دوم
جان‌علی اعتمادی (معروف به علی اعتمادی هزاره‌ها) فرزند غلام‌حسن آخوند از طایفۀ جِرغَیْ باتور (بهادر) اصالتاً بهسودی، اول پاییز ۱۳۳۸ ش / ۱۹۵۹ م در قریۀ نَوْقَدَم، ناوۀ قُوْلانِی، واقع در ولسوالی لعل و سرجنگل ولایت غور به دنیا آمد. او از سن پنج سالگی خواندن و نوشتن را نزد پدر و مادرش آغاز کرد. پدر و مادر اعتمادی هر دو باسواد بودند. پدرش تحصیلات علوم دینی داشت.
اعتمادی از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۳ ش صرف، نحو و ادبیات عرب، حاشیۀ ملا عبدالله در منطق، معالم‌الاصول در فقه، مطول و دو جلد لمعه را در مدرسۀ قزلِ لعل نزد غلام‌حسین محقق قزل فراگرفت. او در ۲۶ سرطان ۱۳۵۳ ش در اولین جشن سالگرد کودتای داوود خان در مرکز لعل به عنوان عالم دینی مقاله‌ای در حمایت از جمهوری داوود خان علیه سلطنت قرائت کرد.
اعتمادی در سال ۱۳۵۴ ش به کابل آمد و در مدرسه علوم دینی مهدیه واقع در قلعۀ فتح‌الله خان کابل که متعلق به محمدامین افشار بود، شامل شد و تا سال ۱۳۵۵ ش در آنجا درس خواند. او در کابل با یک حلقۀ مخالف حکومت وقت آشنا شد که در رأس آن محمدعوض بصیر مالستانی بود. در پی این آشنایی، امکان مطالعۀ کتاب‌هایی در زمینۀ مبارزات مردم الجزایر، فلسطین، مبارزات مسلمانان صدر اسلام، تجزیه و تحلیل وضعیت موجود جامعۀ افغانستان برایش فراهم شد. او و محمدعوض بصیر مالستانی، عبدالعلی قاسمی بهسودی، غلام‌علی ایمانی پنجابی و علی احمدی از مرکز بهسود، (افراد مذکور را بعداً حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان دستگیر کرد و از بین برد)، حلقه‌ای فکری و فرهنگی به وجود آوردند.
اعتمادی در سنبلۀ سال ۱۳۵۵ ش به ایران رفت و در مشهد ساکن شد. او تا اول سال ۱۳۶۰ ش در فقه و اصول در درس استادانی چون سید میرزا حسن صالحی خاوری و محمدعیسی محقق خراسانی و در تفسیر از اسماعیل محقق مزاری شرکت کرد. او رسائل و مکاسب را در مدرسۀ «امام صادق» نزد سید صالحی و محقق خراسانی خواند و از درس خارج فقه و اصول مرتضوی و محقق خراسانی استفاده کرد.
اعتمادی در کنار فراگیری درس‌های علوم دینی، با چهره‌های مخالف حکومت وقت افغانستان از جمله عبدالعلی مزاری و ماشاءالله افتخاری (افتخاری سرخ)، علی‌اکبر مهدوی، ضامن‌علی واحدی و علی‌جان زاهدی آشنا شد. او پس از تماس مستقیم با علی‌اکبر مهدوی سنگ‌تخت در سال ۱۳۵۷ ش صندوق غدیریه، صندوق امام زمان و کتابخانۀ رسالت را در مشهد تأسیس کرد (لعلی، ۱۳۷۲: ۳۳۴، ۳۳۵). همچنین در سال ۱۳۵۷ ش همراه با علی‌اکبر مهدوی، سید عبدالحمید سجادی، حسین صابری، عبدالهادی رضایی شیخ‌میرانی، مصطفی اعتمادی، امان‌الله موحدی و… گروه مستضعفین را در مشهد تأسیس کرد (سجادی، ۱۳۶۹: ۴۸). در جوزای سال ۱۳۵۸ ش بعد از اینکه گروه‌های هم‌فکر مثل حزب حسینی، گروه مستضعفین و گروه نصر با هم به تفاهم رسیدند و «سازمان نصر افغانستان» را در تهران تشکیل دادند، اعتمادی به عضویت شورای مرکزی و شورای فرهنگی سازمان مذکور درآمد و از جمله نویسندگان نشریۀ پیام مستضعفین سازمان نصر شد (مزاری، بی‌تا: ۶۸ و ۱۱۷).
اعتمادی در ماه ثور ۱۳۶۰ ش همراه با عده‌ای از اعضای سازمان نصر به افغانستان برگشت و به ورس، مقر شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان رفت و بعد از موافقت سید علی بهشتی رئیس شورا، امکانات، اسلحه و وسایل فرهنگی به زادگاهش لعل و سرجنگل برد. با شدت گرفتن جنگ بین صادقی نیلی و شورای اتفاق، افراد شورای اتفاق اعتمادی را به دلیل تعلق‌داشتن او در دو گروه، در اسد ۱۳۶۰ ش در منطقۀ سنگ‌تخت دستگیر کردند و به مرکز آن شورا در ورس فرستادند. او تا اول جوزای سال ۱۳۶۱ ش همراه با سید عبدالحمید سجادی و حسین صابری زندانی بود و در اثر شکنجه، شنوایی گوش چپ و ناخن‌های پاهایش را از دست داد. اعتمادی بعد از آزادی به مدت پنج ماه در بخش فرهنگی پایگاه‌های بهسود و ترکمن سازمان نصر خدمت کرد.
او در ماه جدی ۱۳۶۱ ش به ایران رفت و تا سال ۱۳۷۱ ش مشغول درس‌های سطوح عالی علوم دینی شد. در این سال‌ها جزء ممتازان بود و از طرف حوزۀ علوم دینی جایزه دریافت می‌کرد. اعتمادی در خلال این سال‌ها با همکاری علی‌اکبر مهدوی، سید عبدالحمید سجادی و غلام‌حسین معینی کار ساخت کتابخانۀ رسالت را به مساحت ۳۰۰ مترمربع به اتمام رساند. در اوایل دهۀ ۱۳۷۰ ش او و عده‌ای از فعالان فرهنگی از جمله سید ابوطالب مظفری، علی‌احمد راسخ و… بنیاد فرهنگی کاتب هزاره را تأسیس کردند.
با شکست دولت نجیب‌الله در کابل (سال ۱۳۷۱ ش) و استقرار حزب وحدت به رهبری عبدالعلی مزاری در غرب کابل، اعتمادی از آن حمایت کرد و توماری را در تأیید سیاست‌های عبدالعلی مزاری، به امضای مهاجران افغانستان در ایران رساند و به کابل فرستاد.
اعتمادی همراه با عیدمحمد عارفی از دره‌صوف، اسدالله حیدری ترکمنی، ناصر شریفی یکاولنگی و نبی قانع‌زاده از بهسود زیر نظر محمدعیسی محقق خراسانی، جزو اولین طراحان و حامیان اعلام مرجعیت فقهی قربان‌علی محقق کابلی بود (اعتمادی: ۱۳۹۶).
او در سال ۱۳۷۴ ش «حسینیۀ هزاره‌ها» را در مشهد تأسیس کرد. این حسینیه در تاریخ ۲۰ حوت ۱۳۷۴ ش تأسیس شد و کارکردهای آن در سال اول، موافقان و مخالفان زیاد داشت. در روز سوم محرم سال ۱۳۷۵ ش، اعتمادی را مأموران جمهوری اسلامی ایران بازداشت کردند و او مدت ۵۷ روز در اردوگاه سفیدسنگ فریمان در سلول انفرادی زندانی شد (اعتمادی: ۱۳۹۶). بعد از آن در همین سال (۱۳۷۵ ش) تمام شهریه و امتیازات حوزوی‌اش قطع شد.
اعتمادی در سال ۱۳۸۱ ش به افغانستان بازگشت و به حیث رئیس محکمۀ ولسوالی لعل و سرجنگل تعیین شد و تا سال ۱۳۸۳ ش در همان پست خدمت کرد. او در سال ۱۳۸۴ ش در ولایت غور، نامزد نمایندگی پارلمان افغانستان شد و رأی لازم را نیاورد. وی اکنون (۱۳۹۶ ش) با خانواده‌اش در مشهد زندگی می‌کند.
از اعتمادی مقالات چندی در نشریۀ پیام مستضعفین سال ۱۳۵۸ ش با عنوان «بلخی زندان‌نشین»، مقاله‌ای دربارۀ سید میر علی‌اصغر شعاع، «رمضان ماه صیام و قیام»، «محرم، ماه خون و قیام»، «ابوذر امام» دربارۀ سیدمحمود طالقانی از چهره‌های مطرح انقلاب اسلامی ایران و همچنین شعرگونه‌هایی با عنوان «یک دست بر مسلسل و یک دست سوی الله» چاپ شده است.
منابع: اعتمادی، جان‌علی. (۱۳۹۶). «زندگی‌نامۀ خودنوشت جان‌علی اعتمادی». ارسال‌شده به دفتر دانشنامه. ۱۱ سرطان ۱۳۹۶؛ اعتمادی، جان‌علی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری علی جعفری با جان‌علی اعتمادی. مشهد. ۷ سرطان ۱۳۹۶؛ اعتمادی، عوض‌علی. (۱۳۷۹). «احزاب افغانستان از ظهور تا افول». در هفته‌نامهبنیاد وحدت. سال ششم. شمارۀ مسلسل ۲۱۴. ص ۳؛ سجادی، عبدالحمید. (۱۳۶۹). «زندگی‌نامۀ خودنوشت سید عبدالحمید سجادی». در ماهنامهحبل‌الله. سال هفتم. شمارۀ مسلسل ۷۸. ص ۴۸؛ لعلی، علی‌داد. (۱۳۷۲). سیری در هزاره‌جات. قم: احسانی؛ مزاری، حسن. (بی‌تا). خاطرات سیاسی شهید مزاری به‌وسیلۀ خودش. بی‌جا: مرکز تهیه و نشر آثار شهید مزاری.
){kind=link}