مراسم رونمایی از جلد اول دانشنامۀ هزاره در مشهد در میان جمع بزرگی از فرهنگیان برگزار شد. در این برنامه در روز جمعه ۷ جدی/ دی ۱۳۹۷ در فرهنگسرای انقلاب، شماری از صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران بر اهمیت انتشار این اثر تأکید کردند.
ابوطالب مظفری، رئیس شورای علمی از طرف رییس و هیئت مدیره دانشنامه، ضمن خوشامدگویی به شرکت کنندگان سخنانی در شناخت آثار هویتی ارائه داد و اشاره کرد که دانشنامه هزاره اثر هویتی است و در عین حال بنیاد دانشنامۀ هزاره تأکید ویژه بر جنبۀ علمی این اثر داشته است.
از نظر آقای مظفری گاهی کارهای هویتی از لحاظ علمی قابل اثبات نیست و این به اصل کار آسیب می‌زد. برای دانشنامۀ هزاره جنبۀ هویتی مهم بوده اما تمام هم و غم دانشنامه ارتقاء جنبه علمی کار بوده چراکه معمولاً در نگارش و تدوین آثار هویتی افراد ذوق و شوق دارند که هویت خودشان را برجسته کنند و به استنادات و جنبه‌های علمی چندان توجه نکنند، البته چنین آثاری مورد تأیید جوامع علمی بی‌طرف و اقوام دیگر نخواهد بود. دغدغۀ اصلی اعضا و مؤلفان دانشنامه از ابتدای کار، این بود که از خطوط انصاف و امور علمی و تحقیقی عبور نکنند.
رییس شورای علمی دانشنامه گفت که آنان ادعای کمال ندارند. منتها جلد اول می‌تواند سرآغاز تکمیل جلدهای بعدی باشد و از مردم خواست در قسمت تحقیقات میدانی با دانشنامه همکاری کنند تا نقایص کار در جلدهای بعدی رفع شود.
پروین ولی‌زاده، منشی شورای علمی دانشنامه، در این نشست به معرفی بنیاد دانشنامۀ هزاره، معرفی اعضا، به تشریح روند کار بنیاد دانشنامه در شش سال گذشته پرداخت و در پایان به طور مختصر به برخی ویژگی‌های جلد اول اشاره کرد.
حسین رحیمی، مسئول بخش فرهنگی کنسولگری جمهوری اسلامی افغانستان از دیگر سخنرانان این نشست بود. او با اشاره به اینکه مردم افغانستان مخصوصاً مردم مهاجر افغانستان دچار یک سرگشتگی هویتی یا نوعی هویت‌گریزی شده‌اند، از اهمیت معرفی و حفظ هویت مردم افغانستان سخن گفت و ابراز امیدواری کرد، دانشنامۀ هزاره بتواند هویت فرهنگی ما را تقویت کند.
او در ادامه از دانشنامه آریانا انتقاد کرد و علت نقص آن را کمبود منابع و مراجع مورد اعتماد و عدم رعایت اصول و چارچوب‌های علمی دانست و ابراز امیدواری کرد دانشنامه هزاره بتواند بخشی از سؤالات و ابهامات جامعۀ هزاره را پاسخ دهد.
فصیحی غزنوی، محقق و پژوهشگر علوم دینی، سخنران بعدی این محفل بود. او گفت، تاکنون در جامعۀ ما برای هویت و سابقۀ تمدنی کار چندانی صورت نگرفته بود، دانشنامه هزاره نویدبخش این است که آثاری از این دست در جامعه تألیف شود و علما و فرهنگیان وظیفۀ خود را در زمینۀ هویت‌بخشی جامعه به انجام رسانند.
در ادامه آقای فصیحی ویژگی‌های دانشنامه هزاره برشمرد و گفت دانشنامۀهزاره، اولین دانشنامه جامع در افغانستان و واجد این خصوصیات است: ۱. مقایسه کردن کتاب‌هایی که در گذشته درباره بخشی از جامعۀ هزاره نوشته شده با دانشنامه غیرمنصفانه است. ۲. همه‌جانبه بودن ویژگی دیگر این اثر است. ۳. دانشنامه، اثری فرا قومی و فرا جناحی است که مستقل از دولت، احزاب و گروه‌ها نوشته شده است.
آقای فصیحی همچنین گفت: دانشنامه برای کامل شدن و همچنین تداوم نیازمند نقد منصفانه است نه نقد حزبی و گروهی. نیازمند همکاری تحقیقی و پژوهشی صاحبان قلم و همچنین نیازمند کمک‌های اقتصادی است.
سخنران بعدی، محمدکاظم کاظمی، شاعر و نویسنده و ویراستار دانشنامه بود. آقای کاظمی گفت: آثار علمی تنها چیزی است که بعد از ویران شدن و تخریب باقی می‌ماند. او در این رابطه از کتبی چون تاریخ سیستان، تاریخ بیهقی و حدودالعالم اشاره کرد که علی‌رغم گذشت زمان و ویرانی‌های گذشته به جای مانده است. او گفت: در روزگاری که کشور ما دچار ویرانی‌های زیادی است، نگارش و تدوین اثری چون دانشنامه به حفظ میراث کمک می‌کند و احساس جاودانگی به کشور و مردم ما خواهد داد. هر آنچه در دانشنامۀ هزاره نوشته می‌شود، ثبت و جاودانه خواهد شد. آقای کاظمی گفت ویژگی و ارزش دیگری که می‌توان جدا از متن آن برشمرد، همانا پرورش نیروی انسانی کارآمد در حوزۀ نویسندگی و ادبی و … است. با دانشنامه مؤلفان باتجربه تربیت خواهد شد. او در پایان همکاری خود با دانشنامۀ هزاره را به عنوان ویراستار تجربه‌ای خاص، بزرگ و ارزشمند بیان کرد.
آخرین سخنران مراسم دکتر حوریه بیانی بود. او ضمن تبریک به اعضای دانشنامه یک تبریک ویژه به مخاطبان و خوانندگان دانشنامه گفت که چنین اثر فاخری را در پیش رو دارند. حوریه بیانی از وظیفۀ اخلاقی خوانندگان و مخاطبان گفت و خواست حمایت همه‌جانبه از دانشنامه داشته باشند. از نظر او حمایت از دانشنامه وظیفۀ هر خانواده است و هر خانواده هزاره به عنوان یک خانواده انسانی باید یک دانشنامه تهیه کند. ایشان در مقابل از نویسندگان این اثر خواست وظیفه اخلاقی خود را در قبال خوانندگان این اثر فراموش نکنند و تأکید کرد حال که مردم دانشنامه را پذیرفته‌اند و هویت خود را در سطرهای این اثر جستجو می‌کنند، مؤلفان دانشنامه متعهد به این سرمایه عاطفی باشند.
در پایان رونمایی جلد اول دانشنامه با حضور جمعی از فرهنگیان از جمله اسدالله وفایی، محمداسحاق اخلاقی، محمدکاظم کاظمی، حسین رحیمی، سید محمد مظفری، ابوطالب مظفری، مسئول ترانسپورت کنسولگری و حوریه بیانی انجام شد. در حین مراسم رونمایی آقای اخلاقی، محقق و پژوهشگر و نویسندۀ کتاب «هزاره در جریان تاریخ» خواست که همه از بنیاد دانشنامۀ هزاره حمایت مالی داشته باشند.
در این مراسم شخصیت‌ها و نمایندگانِ نهاد مختلف شرکت داشتند: دفاتر آیت‌الله محقق کابلی، موحدی نجفی و فیاض؛ بنیاد اندیشه، مجمع علما و فرهنگیان ولایت غور؛ بنیاد نخبگان و استعدادهای برتر مهاجران افغانستان؛ انجمن عکاسان افغانستان؛ خبرگزاری‌های اطلس و فارس؛ مسئول فرهنگی کنسولگری مشهد. مسئول آتشه تجارت کنسولگری مشهد. جامعه امامیه هرات؛ دکتر مرتضوی؛ محمد کاظم کاظمی، حیدر محقق، محمدعلی داوطلب؛ نمایندگان احزاب وحدت اسلامی، وحدت مردم، حزب اعتدال، حزب حراست، حزب الله افغانستان؛ خیریه‌های شهدا، خیرالبشر و خیرالمرسلین و امام جواد؛ رادیو دری؛ مؤسسه فرهنگی و هنری امیرخسرو دهلوی؛ انجمن پژوهشی حکمت؛ مؤسسه باور سبز.
در این مراسم همچنین فیلم مستند دانشنامه با عنوان” دانشنامۀ هزاره به روایت صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران” پخش شد.
