منطقه ای در ولسوالی ورس ولایت بامیان
مؤلف: محمدجواد صفدری
جلد اول، ویراست دوم
اَله شیغجی از قریه‌های منطقۀ قوم خودی در ولسوالی ورس ولایت بامیان است. در کتاب‌های اداره‌های دولتی به نام «اَلَهْ‌شِیْغَجِی» ثبت است ولی از آن با نام‌های «اله‌شخ‌جی» و «اله‌شیگتی» نیز یاد شده است. این قریه و دره در قدیم به دلیل وجود سنگ‌ریزه‌های رنگارنگ به اله‌شیگتی معروف بوده است. در زبان عامیانه و محلی «اَلَه» به معنی رنگارنگ و «شِیگت» به معنی ریگ است. با اضافه‌شدن «ی» نسبت، اله‌شیگتی به دست آمده و به‌مرور زمان به اَلَهْ‌شِیْغَجِیْ تبدیل شده است (منشور، ۱۳۹۲).
جمعیت اله‌شیغجی کمتر از ۱۵ خانوار است. اَلَهْ‌شِیْغَجِیْ در یک درۀ تنگ قرار دارد که یک سرک را با دو ردیف دکان به‌سختی در خود جای داده است (خاوری، ۱۳۹۶: ۲۹۱). دهن کَرَم زَرَک در شرق، قریۀ اَلَه‌کُولُوک در غرب، قریۀ سَرناو در جنوب و قریۀ سیاخرک تَینه در شمال آن است. بازار دهن دِرینْگَک که بین سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۵ ش ساخته شده، بین اله‌کولوک و اله‌شیغجی فاصله انداخته است. ولسوالی ورس تا سال ۱۳۴۳ ش مربوط به پَنْجَوْ بود و در سال ۱۳۴۴ ش از پَنْجَوْ جدا شد. غلام جیلانی علومی، نخستین ولسوال تعیین‌شده از سوی حکومت محمد داوود خان بود که تشکیلات ولسوالی را در قریۀ اله‌شیغجی در سال‌های ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۵ ش بنا کرد (عارف، ۱۳۹۱: ۲۱۸).
درختان بید، صنوبر، سپیدار، اُولیاد / وُولیاد (نوع خاصی از سپیدار با شاخ و برگ‌ها و تنۀ متفاوت با سایر سپیدارها) دو طرف دره و لب جوی‌ها را احاطه کرده‌اند. درختان میوۀ این دره هم سیب، توت، زردآلو و سنجد است. پوشش گیاهان کوهی سمت جنوبی دره با سمت شمالی متفاوت است. سمت شمالی گیاهانی همچون چوکْرِی، سَفیدخار، اُشتُرخار، یامَه و بُتْرونْقُو دارد. سمت جنوبی گیاهانی همچون سِرِشک، بَدرَه، غِیغُو، پالِی، لالَک و بُچوشَک دارد. گیاهان آبی این قریه چمن، َبَلْدَرْغُوْ، شَبدَر (شبتل یا شفتل) و رِشقَه است (صفدری، ۱۳۹۶).
درآمد مردم اله‌شیغجی از طریق زراعت، مال‌داری، دکان‌داری، نانوایی و آسیابانی آسیاب آبی است. در این قریه دو باب آسیاب آبی اداره می‌شد که از دهۀ ۱۳۹۰ش به بعد با آمدن آسیاب برقی، از رونق افتاده است (همان).
این قریه یک قبرستان کوچک دارد که در کنار رودخانۀ ناوۀ سیاخرک است. در وسط همین قبرستان، یک حسینیۀ کوچک وجود داشت که در اوایل دهۀ ۱۳۷۰ ش با همکاری دکان‌داران توسعه داده شد. پس از آن‌که واحد اداری تشکیل شد، در سمت شمالی همین قبرستان، در فاصلۀ کمتر از ۵۰ متر، دکان و نانوایی و سَمَوار ساخته شد (مبلغ، ۱۳۹۶).
شفاخانۀ اله‌شیغجی با فاصلۀ حدود هزار متر بالاتر به سمت غرب ساخته شده است. این شفاخانه در زیر کوه آب‌پَران، پای کوتل کوه‌کوچ قرار دارد. کوتل کوه‌کوچ به دلیل رانشی که دارد، یکی از راه‌های مواصلاتی صعب‌العبور و خطرناک برای راننده‌های موترهای سنگین بوده است (صفدری، ۱۳۹۶).
کوه آب‌پران مُشرِف به شفاخانه، دارای شیب عمودی است و آبشاری دارد که در زمستان قندیل می‌بندد. با گرم‌شدن هوا، یخ‌ها به شکلی دیدنی از کوهی به ارتفاع تقریباً ۲۰۰ متر فرو می‌ریزند (همان).
در پایین کوه پرچمی سبز به نشان زیارتگاه وجود دارد؛ زیرا در دهۀ ۱۳۶۰ ش در جنگ‌های بین حزب شورای انقلابی اتفاق اسلامی افغانستان مقابل پاسداران جهاد اسلامی افغانستان و سازمان نصر افغانستان، سه سرباز گرفتارشده در دست شورای اتفاق، زنده از بالای این کوه پرتاب شده‌اند (پیام، ۱۳۸۹).
در مورد اله‌شیغجی، «خاک فقیر» (قبر فقیر) که برگرفته از یک داستان افسانه‌ای است، ذکر شده است (خاوری، ۱۳۹۶: ۳۱۷)؛ مردم بر این باورند که مرد فقیری، از طریق جادو با مارها به مبارزه برخاسته و مار سفید سوار بر مار سیاه، با غلبه بر مرد فقیر، او را بلعیده و استخوان‌هایش را قی کرده است و مردم استخوان‌های مرد فقیر را در این قریه دفن کرده‌اند (همان: ۳۱۸).
پس از سرنگونی حکومت محمدداوودخان و روی کار آمدن حزب دموکراتیک خلق افغانستان، خیزش‌های مردمی شکل گرفت و ولسوالی سقوط کرد و مرکزیت شورای انقلابی اتفاق اسلامی در اله‌شیغجی استقرار یافت. با مستقرشدن احزاب در اله‌شیغجی، این قریه در دهۀ شصت شمسی سه بار مورد حملۀ هوایی قرار گرفت. در حملۀ نخست تنها از قریۀ سیلابه قوم برفی، سه نفر از دکان‌داران کشته شدند و عمارت‌های اداری روی پُشته و بازار به‌طور کامل خراب شد و کارهای اداری و تشکیلاتی احزاب در امتداد رودخانۀ سیاخرک که چند اتاق کوچک و یک مسجد کوچک داشت، ادامه یافت (جعفر، ۱۳۹۶). پس از سقوط طالبان و استقرار حکومت جمهوری اسلامی افغانستان به ریاست حامد کرزی، ساختمان اداری پشته دوباره بازسازی شد (صفدری، ۱۳۹۶).
منابع: پیام، علی. (۱۳۸۹). وبلاگ قرار ملاقات. بازیابی ۶ ثور ۱۳۹۶. payam81.persianblog.ir؛ جعفر. (۱۳۹۶). گفتگوی تلفنی محمدجواد صفدری با حاجی جعفر. ۱۷ جوزا ۱۳۹۶؛ خاوری، جواد. (۱۳۹۶). شگفتی‌های بامیان، واقعیت و افسانه. تهران: عرفان؛ صفدری، محمدجواد. (۱۳۹۶). «اطلاعات شخصی محمدجواد صفدری دربارۀ منطقه»؛ عارف، محمدامین. (۱۳۹۱). هزاره‌جات قلب افغانستان. چاپ دوم. کابل: سعید؛ مبلغ، ابراهیم. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی محمدجواد صفدری با ابراهیم مبلغ. ۱۶ جوزا ۱۳۹۶؛ وبلاگ منشور. (۱۳۹۲). «ولسوالی ورس». بازیابی ۱۶ جوزا ۱۳۹۶.manshoor.blog.af.
