قریه‌ای در خُرَم سارباغ ولایت سمنگان
مؤلف: محمدجواد علوی
جلد اول، ویراست دوم
آغیل‌میانه در ولسوالی خُرَم سارباغ ولایت سمنگان واقع شده و از شمال، غرب و جنوب به کوه‌های اشترمزار و از شرق به قریۀ مَرَک محدود است. راه‌های مواصلاتی آغیل‌میانه به قریه‌های اطراف و ولسوالی، خامه است و فاصلۀ قریه تا ولسوالی خُرَم سارباغ ۴۰ کیلومتر و تا ولایت ۹۵ کیلومتر است (فرداد، ۱۳۹۶؛ عبدالفتاح، ۱۳۹۶).
جمعیت قریۀ آغیل‌میانه ۷۰۰ خانوار برآورد شده است که از هزاره‌های بهسود و دارای مذهب اسماعیلی هستند.
آب‌وهوای قریۀ آغیل‌میانه سرد و کوهستانی است و معیشت مردم از طریق زراعت و مال‌داری تأمین می‌شود. زمین‌های زراعتی آغیل‌میانه للمی و آبی است.
زیست جانوری منطقه علاوه بر حیوانات اهلی شامل مینا، زاغ، سرخ‌پوشک، گنجشک، مرغابی، عقاب، باز، شاهین، کَوْک، بودنه، کرکس و باشه است.
گیاهان این منطقه عبارت‌اند از کاسنی، اسپند، سبزه، سریش، کُوْدَهْ، بولانک، چوب خار، کروش جَوْدَر، سوزگل، بُزْباش و بدره. درخت‌های قَرْغَنَهْ، سیاه‌چوب، چاکَهْ، سیاه‌خار، سُلبی/ شُلبِی، چنار و اَرَرْ درخت‌های بی‌میوه این منطقه هستند (همان). استفاده از ادویۀ طب سنتی چون سوزگل، چوب خار، کروش و موملایی در آنجا مرسوم است (همان).
صنایع دستی منطقه عبارت‌اند از گلیم‌بافی، قالی‌بافی، خورجین‌بافی، دسترخوان‌بافی، خامک‌دوزی، بافت سبد و ساخت ابزار چوبی و معماری محلی (همان). غذاهای محلی قریه عبارت‌اند از اوماج، کُوچَه، گوشت کُوچَه، شولۀ غوربندی، کشکَوْ، حلوا (برنجی و گندمی) (همان).
آب آشامیدنی آغیل‌میانه از چشمۀ گنجشکک و جوی تأمین می‌شود و مردم قریه به انرژی برق دسترسی ندارند (وزارت احیاء و انکشاف دهات، ۱۳۹۶). این قریه یک مسجد و یک باب بیت‌العلم دارد. اطفال قریه به مکتب ابتدائیۀ مختلط قریۀ چشمۀ گنجشکک می‌روند که حدود ۲ کیلومتر دور است. نزدیک‌ترین مرکز صحی به آغیل‌میانه کلینیک جامع ولسوالی است. از قریۀ آغیل‌میانه بیش از ۱۰۰ نفر به شهرهای دیگر و پایتخت و یا کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. چهره‌های معروف این قریه ملّا بهمن و عبدالفتاح هستند که مردم برای حل‌وفصل مشکلات اجتماعی خود به آنان مراجعه می‌کنند (فرداد، ۱۳۹۶؛ عبدالفتاح، ۱۳۹۶).
منابع: عبدالفتاح. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با عبدالفتاح باشندۀ ولسوالی خُرَم سارباغ. کابل. ۲۴ عقرب ۱۳۹۶؛ فرداد، صفدر. (۱۳۹۶). مصاحبۀ حضوری محمدجواد علوی با صفدر فرداد. کابل. ۲۴ عقرب ۱۳۹۶؛ وزارت احیاء و انکشاف دهات. (۱۳۹۶). «لیست پروژه‌های در حال اجرا و تکمیل شده از بابت سال ۱۳۸۰ تا ۲۵ حمل ۱۳۹۶، جدول ولایت سمنگان». کابل.
