استاد دانشگاه، فعال فرهنگی و سیاسی
مؤلف: علی جعفری
جلد اول، ویراست دوم
علی امیری، فرزند محمداسلم در ۴ جدی ۱۳۵۳ ش / ۲۵ دسمبر ۱۹۷۴ م در قریۀ سید احمد در منطقۀ گیروی ولسوالی شارستان ولایت دای‌کندی به دنیا آمد. او در سن چهارسالگی آموختن روخوانی قرآن و کتب فارسی را نزد مادرش شروع کرد و از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۸ ش بعضی از کتب فارسی را نزد ملای منطقه یاد گرفت. امیری سپس به مدرسۀ «امام علی» قریۀ کدنک منطقۀ گیروی شارستان رفت و جامع‌المقدمات و اصول فقه را نزد غلام‌عباس احمدی و محمدعیسی تقدسی فراگرفت (امیری (۱)، ۱۳۹۶).
امیری در سال ۱۳۷۲ ش به ایران رفت و تا سال ۱۳۸۲ ش ابتدا در مشهد، ادبیات عرب را تا کتاب مطول تفتازانی نزد حجت هاشمی خراسانی، شرح منظومۀ سبزواری را در تهران و کتاب‌های رسائل و مکاسب را نزد هاشم صالحی و کفایه را نزد مصطفی اعتمادی تبریزی فراگرفت. او در فلسفه علاوه بر متون متعارف حوزۀ علمیه (بدایة الحکمه، نهایة الحکمه و منظومه)، اشارات و تنبیهات ابن‌سینا را نیز به مدت سه سال نزد غلام‌رضا فیاضی خواند. همچنین الهیات را نزد سید حسن مصطفوی (رئیس وقت دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران) و شرح حکمت اشراق را نزد حشمت‌پور خواند (همان). او در خلال این سال‌ها در رشتۀ فلسفه از دانشگاه قم لیسانس و در رشتۀ فلسفه و کلام از جامعة‌المصطفای قم فوق لیسانس گرفت و پایان‌نامۀ دورۀ فوق لیسانس خود را با موضوع «جایگاه ایمان در فلسفۀ ویتکنشتاین» با درجۀ عالی دفاع کرد (امیری (۱)، ۱۳۹۶). امیری در این دوران، زبان انگلیسی را فراگرفت (امیری (۲)، ۱۳۹۶).
او در سال ۱۳۸۷ ش به عضویت حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان درآمد و در سمت معاون و رئیس کمیتۀ سیاسی آن حزب کار کرد. اما بنا به اظهارات خودش، در این کار چندان فعال نبوده است (همان). امیری مسئول تحقیقات دانشگاه کاتب از سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ ش بود. در این مدت او با همکاری محمدجواد سلطانی روی پروژۀ گردآوری آثار فیض‌محمد کاتب فعالیت داشت و در این سال‌ها، علاوه بر تدریس، رئیس بخش تحقیقات و رئیس ارتباطات آن دانشگاه بود. امیری در تأسیس دانشگاه ابن سینا در سال ۱۳۸۹ ش نقش فعال داشت و عضو هیئت مؤسسان آن بود. امیری از زمان تأسیس دانشگاه تا کنون (۱۳۹۷ ش) در آن تدریس می‌کند (جوادی، ۱۳۹۷). او در سال ۱۳۹۳ ش به عنوان عضو کمیسیون خاص اصلاحات انتخاباتی انتخاب شد (امیری(۲)، ۱۳۹۶).
از او این کتاب‌ها به چاپ رسیده است: خواب خرد (تأملاتی در زمان حال) (۱۳۹۱)، کابل: انتشارات امیری؛ خرد آواره (ظهور و زوال عقلانیت در جهان) (۱۳۹۲)، کابل: انتشارات امیری؛ اسلام (۱۳۹۴)، کابل: انتشارات دانشگاه ابن‌سینا؛ «نشر فارسی در افغانستان» در کتاب نشر فارسی (۲۰۱۳ م)، پاریس: انتشارات اتحادیۀ بین‌المللی ناشران.
آثاری نیز با ویراستاری، مقدمه و تعلیقات امیری منتشر شده است. نظیر: عرفان جامی (۱۳۹۲)از محمداسماعیل مبلّغ؛ تاریخ حکمای متقدمین (۱۳۹۵) از ملا فیض‌محمد کاتب هزاره؛ فلسفۀ ابن سینا (۱۳۹۶) از محمداسماعیل مبلغ.
مقالاتی نیز از زمان شروع فعالیت‌های علمی او تا به حال (۱۳۹۶ ش) منتشر شده است. از آن میان می‌توان این‌هارا برشمرد: «نگاهی تازه به منازعۀ ۲۰ سالۀ افغانستان»، فصلنامۀ سراج، قم (۱۳۷۸)؛ «سراب تمدن (نقد و بررسی کتاب افغانستان؛ عصر مجاهدین و برآمدن طالبان نوشتۀ چنگیز پهلوان)» فصلنامۀ سراج، قم (۱۳۷۹)؛ «دورنمای پلورالیزم سیاسی و فرهنگی در افغانستان»، فصلنامۀ سراج، قم (۱۳۸۱)؛ «از روایت رسمی تا واقعیت عینی (تحلیل بر ساختار قدرت در جمهوری اسلامی افغانستان)»، فصلنامۀ سراج، قم (۱۳۸۲)؛ «نسبت زبان و فرهنگ در تمدن اسلامی» (ترجمه عربی)، فصلنامۀ ادبیات معاصر، کابل؛ «فیضی از فیوضات (در زندگی و احوال ملا فیض‌محمد کاتب هزاره)»، کتاب پدر تاریخ‌نگاری افغانستان، کابل (۱۳۹۶)؛ «تجدید سنت یا اخذ تجدد؟ تأملی در نسبت اندیشۀ کاتب با جنبش مشروطیت»، کتاب پدر تاریخ‌نگاری افغانستان، کابل (۱۳۹۶) و شماری دیگر از مقالات که در فصلنامه‌های سراج و توسعه به چاپ رسیده است.
منابع: امیری (۱)، علی. (۱۳۹۶). «زندگی‌نامۀ خود نوشت علی امیری». ارسال‌شده به دفتر دانشنامه. ۱۹ ثور ۱۳۹۷؛ امیری (۲)، علی. (۱۳۹۶). مصاحبۀ اینترنتی علی جعفری با علی امیری. ۲۳ عقرب ۱۳۹۶؛ جوادی، محمداسلم. (۱۳۹۷). مصاحبۀ اینترنتی پروین ولی‌زاده با محمداسلم جوادی، ۱۲ سرطان ۱۳۹۷.
){kind=link}