اشارهمحمدنبی متقی در سال 1339 خورشیدی در ولسوالی یکه‌اولنگ ولایت بامیان به دنیا آمده است. متقی تحصیلات مقدماتی خود را در حوزۀ علمیه محمدیه زارین یکه‌اولنگ به پایان برده و در کابل و مشهد دروس ادبیات عرب، اصول، فقه، تفسیر و کلام را فراگرفته است. از او نوشته‌های کوتاهی در هفته‌نامه وحدت، فصل‌نامه سراج، خط سوم به چاپ رسیده است. متقی کتابی با عنوان اسناد قتل‌عام هزاره‌ها دارد. |
با دانشنامه مردم ما وارد عصر جدید شدهاند
مشاهدۀ کتاب طلایی‌رنگ «دانشنامۀ هزاره» در سال 1397 خورشیدی یکی از خاطره‌های شیرین و فراموش‌نشدنی در زندگیم بود و با گذشت زمان روز به روز علاقه‌مندیم به آن شدیدتر شد و تا کنون جایگزینی برای آن نیافته‌ام. از شدت احساس شادی سه جلد را به دوستان کتاب‌خوان خود هدیه کردم. هنگامی که دانشنامه را به دست می‌گیرم و تورق میکنم، تمام عناوین و نام‌ها آن چنان برایم آشناست که گویا سال‌ها در کنارشان زندگی کرده‌ام و با آنان هم‌نفس بوده‌ام؛ «آبه‌میرزا، دل‌آرام»، «کوتل کج‌قول»، «قشونک، سنگرِ تسخیرناپزیر ارزگان»، «قاضی عسکر»، «امباغ»، «اولوم لالا»، «احمد بیگ قاضی» «اوت‌قول»، «سه‌پای»، «آخومچی»، «اوماج»، «المیتو»، «آوخور»، «آغه»، «ابراهیم خان گاوسوار»، «اوقی»، «باتور» و سایر نام‌ها را مکرر مطالعه میکنم و گرفتار احساسات غرورآمیز می‌شوم. با خواندن سرنوشت نام‌های بلند افسانوی نبردِ ارزگان مانند «رسول‌خان شوی»، «تاجی خو»، «عبدالله خان»، «سلطان خان» و «رضا بیگ القان» حسرت و تأسف می‌خورم و افسرده می‌شوم. این نام‌های آشنا و خودمانی را در هیچ دفتر و دانشنامه دیگر پیدا نمی‌توانم. چه غریبانه!! و چه باشکوه!!
با هدیه گرفتن مجلدی از دانشنامۀ هزاره از استاد مظفری گویا به بزرگ‌ترین و آخرین آرزویم دست یافتم. دانشمندان عصر جدید را با نشانه‌هایش تعریف کرده‌اند. نشانه‌های عصر جدید روزگار ما دانشگاه‌ها، دانشنامه‌ها، روزنامه‌ها، ماه‌نامه‌ها و… هستند، با چاپ جلد اول دانشنامۀ هزاره مردم و جامعۀ ما رسماً وارد عصر جدید شدهاند که مسئولیت فرزانگان در تکمیل و تداوم آن بیشتر شده است.
از ابتدا تا آخر دانشنامه را خواندم تا اندوخته‌های ناقصم را فربه‌تر و پربارتر کنم. از خواندن مدخل ارزگان، این زخم ناسور، اندوهگین شدم و از نغمه‌های دل‌آرام آبه‌میرزا معروف به «آغی» نشاط زندگی را درک کردم و زنده شدن ریشه‌هایم را حس کردم.
می‌گویند دانشنامه خلاصه و فشردۀ اطلاعات لازم در تمام زمینه‌ها و مضمون‌های فرهنگ بشری است که مردم در موقع نیاز به آن مراجعه می‌کنند. با چاپ و نشر جلد اول «دانشنامۀ هزارۀ منتظر نقد و نظر اصحاب فرهنگ و جامعۀ علمی بودم تا با رفع نواقص و عیوب آن، جلدهای بعدی دانشنامۀ هزاره به صورت کامل‌تر زینت‌بخش کتابخانه‌ها شود. متأسفانه اغلب نقدها مسیر خیراندیشی، اصلاح و همراهی را نشان ندادند و در قضاوت‌ها انصاف را رعایت نکردند، باری ملامت را نثار آفرینندگان کردند! لذا ویراست دوم جلد اول با رنگ سبز در سال 1399 خورشیدی با اصلاحات و اضافاتِ قابل‌توجه تجدید چاپ شد که تا کنون مورد استقبال جامعۀ علمی اصحاب فرهنگ و هنر قرار گرفته است.
مسلماً نقد‌های علمی و مستدل، و ابراز نظرهای متفاوت و متنوع ضرورت دارد و هم بر غنامندی دانشنامۀ هزاره می‌افزاید.
بنابراین دانشنامه برای حفظ میراث تاریخی و فرهنگی هر قوم و ملیت ضرورت دارد و ما در آغاز این مسیر اولین گام را به همت بلند تدوین‌کنندگان آن برداشته‌ایم. تداوم و تکمیل این گنجینۀ ارزشمندِ ملی همکاری خوش به رضای عموم نخبگان علمی، بازاریان نیک‌اندیش را می‌طلبد تا دانشنامۀ هزاره به صورت کامل و با ضعف‌ها و لغزش‌های کم‌تر تدوین و چاپ شود و به جامعه و ملت افغانستان تقدیم شود.
