نشست بررسی دانشنامۀ هزاره در اتریش؛ دانشنامۀ هزاره الگویی برای تدوین دانشنامۀ عمومی افغانستان ارائه کرد

نشست نقد و ارزیابی دانشنامۀ هزاره روز شنبه ۵ قوس ۱۴۰۱ برابر با ۲۶ نومبر ۲۰۲۲ میلادی در ویانا پایتخت اتریش برگزار شد. در این نشست بر اهمیت این پروژه برای ثبت تاریخ و فرهنگ جامعۀ افغانستان و انتقال آن به نسل‌های آینده تأکید شد و همچنین اشاره شد دانشنامۀ هزاره پاسخی به بحران هویتی نسل نو مهاجر در غرب است و از سوی دیگر می‌تواند منبعی برای شناخت جامعۀ افغانستان برای پژوهشگران و دانشجویان در خارج از کشور فراهم کند.

این نشست با سخنان پیتر هایدر، رئیس «فدراسیون جهانی صلح»‌ در اتریش و رستم احمدی، رئیس نمایندگی «شورای جهانی هزاره» در این کشور گشایش یافت. آقای هایدر اظهار خوشوقتی کرد و گفت فدراسیون جهانی صلح توانست میزبان این نشست باشد. او گفت، پروژۀ دانشنامۀ هزاره گامی برای معرفی بیشتری برای حلقات فرهنگی غرب است، و همچنین اشاره کرد که ترجمۀ دانشنامۀ هزاره به زبان انگلیسی ضرورت دارد تا منبعی برای شناخت جامعۀ مهاجر افغانستان از تاریخ و فرهنگ خود فراهم کند و در شناخت بیشتر جامعۀ مهاجر افغانستان در کشورهای غربی یاری رساند.

پیتر هایدر، رئیس فدراسیون جهانی صلح و رستم احمدی رئیس نمایندگی شورای جهانی هزاره در اتریش نشست نقد و و بررسی دانشنامۀ هزاره در ویانا را افتتاح کردند.

رستم احمدی به نمایندگی از شورای جهانی هزاره گفت که این نهاد در طی سال‌های گذشته از حامیان عمدۀ پروژۀ تدوین دانشنامۀ هزاره بوده و خوشحال است با تلاش این نهاد اکنون نشست نقد و بررسی دانشنامۀ هزاره در اتریش برگزار می‌شود. آقای احمدی وعده داد اعضای این شورا و نمایندگی‌های آن در کشورهای مختلف، با حمایت از ادامۀ تدوین دانشنامۀ هزاره سهم خود را ادا خواهند کرد.

در نشست نقد و ارزیابی دانشنامۀ هزاره شماری از صاحب‌نظران و کارشناسان به صورت حضوری و یا آنلاین به ابعاد گوناگون این طرح و اهمیت ادامۀ آن پرداختند و چگونگی تکمیل و رفع کمبودهای آن را نیز بررسی کردند.

پروفسور محمدنظیف شهرانی، پژوهشگر در دانشگاه ایندیانای امریکا دانشنامۀ هزاره را الگو و مدلی برای تولید یک متن مرجع دربارۀ مردم و جامعۀ افغانستان خواند.

پروفسور محمدنظیف شهرانی، پژوهشگر در دانشگاه ایندیانای امریکا با شرکت آنلاین در این نشست گفت دانشنامۀ هزاره الگویی برای کار دانشنامه‌‌نویسی در افغانستان ارائه کرده است و کاری نو و ابتکاری است و به این شکل پیشینه‌ای در این کشور ندارد. او گفت دانشنامۀ هزاره پاسخ به یک کمبود مهم در افغانستان، در زمینۀ تدوین یک متن مرجع دربارۀ مردم این کشور است. او اظهار امیدواری کرد که این اثر راه را برای پرداختن به تمامی اقوام ساکن در افغانستان فراهم کند. پروفسور شهرانی گفت دانشنامۀ هزاره مدلی برای تحقیقات آکادمیک راجع به جامعه و مردم افغانستان ارائه کرده است که به‌شدت به آن نیازمند هستیم. او تأکید کرد سایر اقوام افغانستان چه تاجیک باشند یا پشتون و یا ترکمن و اوزبیک، باید از دانشنامۀ هزاره به‌مثابه الگویی برای مطالعات مشابه استفاده کنند.

داکتر سیدعسکر موسوی نویسندۀ کتاب «هزاره‌های افغانستان» گفت دانشنامۀ هزاره راه را برای گفتمان فرهنگی در افغانستان هموار کرده است.

داکتر سیدعسکر موسوی، نویسندۀ کتاب «هزاره‌های افغانستان» با حضور آنلاین در این نشست گفت در سال ۱۹۸۷ میلادی پیش از تدوین رسالۀ‌ دکترای خود در دانشگاه آکسفورد در بریتانیا، جمع‌آوری منابع راجع به «هزاره‌های افغانستان» را شروع کرده است، آن زمان هزاره‌ها برای محافل آکادمیک غرب ناشناخته بود؛ به طوری که یکی از مسئولان امور پژوهشی این دانشگاه گفت در عنوان این پژوهش یک اشتباه املایی راه یافته است، او واژۀ هزاره را به کلمۀ انگلیسی «هزارد» (به معنی خطرات) تصحیح کرده بود. داکتر موسوی گفت خوشحال است که اکنون دربارۀ نخستین دانشنامۀ جامع دربارۀ هزاره‌ها در افغانستان نشست رونمایی و نقد برگزار می‌شود. او گفت دانشنامۀ هزاره راه را برای گفتمان فرهنگی در افغانستان به منظور خودشناسی و جستجوی هویت‌ برای مردم هزاره و در قدم بعدی برای کل ساکنان و مردمان این جغرافیا باز می‌کند.

داکتر طغیان ساکایی، عضو شورای علمی دانشنامۀ هزاره و استاد پیشین دانشگاه کابل دانشنامۀ هزاره را بستری برای تحقیقات علمی دربارۀ مناطق مختلف افغانستان خواند.

داکتر طغیان ساکایی، استاد پیشین دانشگاه کابل و عضو شورای علمی دانشنامۀ هزاره از دیگر سخنرانان این نشست بود. او گفت دانشنامه در «قطار کارهای نمایان مردم ما» در زمینۀ روی آوردن به علم و دانش است که در تاریخ افغانستان نمونه ندارد. او اشاره کرد افغانستان در دوره‌های گذشته شاهد کاری نبوده که در اثرِ آن این کشور معرفی شود و مناطق هزاره‌نشین بسیار ناشناخته است. داکتر ساکایی گفت خوشبختانه در چنین بستری دانشنامۀ هزاره یک منبع مهم برای تحقیقات آینده به شمار می‌رود و از این لحاظ دارای جایگاه خاصی و به‌خصوص با توجه به معرفی مناطق، در زمینۀ جغرافیای تاریخی یک منبع مهم شمرده می‌شود.

اسدالله شفایی، رئیس بنیاد دانشنامه هزاره گفت این اثر پاسخی به بحران هویتی نسل نو مهاجر در غرب است که اطلاعی نسبت به پیشینۀ تاریخی و فرهنگی خود ندارد.

اسدالله شفایی، رئیس بنیاد دانشنامۀ هزاره در این نشست از شورای جهانی هزاره و فدراسیون جهانی صلح به دلیل میزبانی این نشست تشکر کرد و این حمایت‌ها را برای ادامۀ تدوین دانشنامۀ هزاره مایۀ دلگرمی دست‌اندرکاران این اثر توصیف کرد. او گفت دانشنامه هزاره به نظر بسیاری از کارشناسان پاسخی به بحران هویتی نسل نو مهاجر افغانستان در غرب است که آشنایی دقیقی با پیشینه و تاریخ خود و اشراف کافی به زبان مادری ندارند و از این‌رو، بنیاد دانشنامه تلاش دارد تا در کنار کار روی جلد دوم، ترجمۀ دانشنامه به زبان انگلیسی را جزء اولویت‌های خود قرار دهد. آقای شفایی افزود اخیراً شمار زیادی از اهالی قلم به عنوان مؤلف، کارشناس، ارزیاب علمی و محقق میدانی به کادر علمی دانشنامۀ هزاره پیوسته‌اند و روند تدوین جلد دوم دانشنامه از چند ماه پیش آغاز شده است و اظهار امیدواری کرد با حمایت مؤثرتر، سال آینده شاهد تکمیل و نشر جلد دوم این اثر باشیم.

داکتر ذاکر حسین ارشاد، استاد دانشگاه بخارست رومانیا دانشنامۀ هزاره را یکی از فعالیت‌های مؤثر جامعۀ هزاره در عرصۀ علمی و فرهنگی شمرد که به تثبیت موقعیت این مردم در افغانستان کمک خواهد کرد.

داکتر ذاکرحسین ارشاد، استاد دانشگاه بخارست رومانیا در این نشست گفت جامعۀ هزاره در سال‌های اخیر در عرصۀ آموزشی و فرهنگی دستاوردهای بزرگی داشته است و دانشنامۀ هزاره یکی از فعالیت‌های مؤثر برای تقویت ظرفیت علمی و تثبیت موقعیت این قوم در جامعۀ افغانستان است. آقای ارشاد راجع به کارزار «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» گفت قوم هزاره در عرصه‌های مختلف از آن مرحله گذشته است که نیرویی قصد حذف آن را از جامعه افغانستان داشته باشد.

در میزگرد با عنوان «ادامۀ کشتار هزاره‌ها» (با شرکت اکرم گیزابی، دولت دولت‌یار، داکتر حمیرا رضایی و ام‌البنین میرزایی) به کارزار مدنی «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» و ارتباط آن با پروژۀ تدوین دانشنامۀ هزاره با هدف شناخت علمی مردم و جامعۀ هزاره پرداخته شد.

بخش دوم این نشست به میزگردی پیرامون وضعیت حقوق بشری هزاره‌ها در افغانستان با عنوان «ادامۀ کشتار هزاره‌ها؛ دهه‌ها نسل‌کشی» با توجه به موج حملات اخیر علیه هزاره‌‌ها و ارتباط آن با روند تدوین دانشنامۀ هزاره اختصاص داشت. اکرم گیزابی، فعال مدنی در غرب؛ داکتر حمیرا رضایی، عضو اجرایی شورای جهانی هزاره؛ دولت دولت‌یار، دستیار پژوهش در مؤسسه تحقیقاتی بالکان؛ ام‌البنین میرزایی، عضو اجرایی شورای جهانی هزاره در این میزگرد به بررسی کارزار مدنی اخیر هزاره‌ها در غرب و ازجمله کمپاین «نسل‌کشی هزاره‌ها را متوقف کنید» و دستاوردهای آن پرداختند و تدوین دانشنامه را تلاشی برای تثبیت هویت قومی دانستند که به‌شدت در وضعیت حاضر در افغانستان آسیب‌پذیر است و در معرض خطر قرار دارد.

آقای گیزابی، دانشنامه هزاره را «بزرگترین و ارزشمندترین ابتکاری» خواند که فرهنگیان هزاره روی دست گرفته اند؛ اثری که به نظر او در غنای فرهنگی افغانستان سهم بارز خواهد داشت و اگر به زبان‌های زندۀ دنیا ترجمه شود، معلومات و اطلاعات ارزشمندی را برای محققین و پژوهشگران در مورد هزاره ها فراهم خواهد.

داکتر رضایی در این میزگرد گفت که دانشنامه هزاره نه تنها نوعی سرمایه‌گذاری برای حفظ فرهنگ و تاریخ بلکه تلاش برای احیای هویت مردم و مبارزه با پیش‌داوری درباره هزاره‌ها در افغانستان با درنظرداشت تاریخ طولانی سرکوب آنان در این کشور است. به نظر او این دانشنامه کمکی به آموزش مردم درباره هزاره‌ها خواهد کرد و نوعی مبارزه با نشر معلومات غلط درباره این مردم خواهد بود.

دولت دولت‌یار راسیسم موجود در افغانستان را ریشه «نسل‌کشی هزاره‌ها» عنوان کرد و دانشنامه هزاره را با آنچه کشتار فیزیکی و قتل‌عام فرهنگی هزاره‌ها خواند، مرتبط دانست و در برابر «نسل‌کشی فرهنگی» هزاره‌ها يك تلاش فرهنگی-علمی بزرگ توصیف کرد.

ام‌البنین میرزایی دانشنامه هزاره را، میراث فرهنگی هزاره‌ها خواند که باید بازتاب‌دهنده هویت فرهنگی، تاریخی و هنری اجتماعی آنان باشد و برای نسل حاضر و نسل‌های بعدی جایگاه یک نوع شناسنامه، و متن مرجع را پیدا کند. او حمایت عمومی از این پروژه را برای ادامه تدوین جلدهای بعدی ضروری شمرد.

سهیلا نوری این نشست را به دو زبان انگلیسی و فارسی اجرا کرد و گردانندگی میزگرد را برعهده داشت.

همچنین در این نشست سیما نوری، عضو اجرایی شورای جهانی هزاره گزارش مفصلی دربارۀ وضعیت دشوار زنان در افغانستان، به‌ویژه زنان هزاره و کارزار اخیر برای توجه به وضعیت حقوق بشری آنان ارائه کرد و تلاش‌های مهاجرین و پناهندگان افغانستان در بیرون از کشور را برای جلب توجه بین‌المللی به شرایط و تغییر وضعیت آنان را مهم ارزیابی کرد.

علی‌داد محمدی دانشجوی دوره دکترای دانشگاه الدنبرگ آلمان در این محفل به بحث جایگاه گروه‌های قومی در افغانستان پرداخت و گفت که این کشور زمانی خانه‎ء ‎امن برای گروه‌های مختلف قومی و مذهبی پنداشته می‌شد؛ اما طی سال‌های اخیر، نیروهای «سلطه‌گر» به دلایل مختلف در پی حذف، به حاشیه راندن و نابودی این گروه‌ها بوده‌اند. او حملات تروریستی علیه هندوها و سیک‌های افغانستان و حذف سیستماتیک و کوچ اجباری آنان را یک زنگ خطر جدی برای دیگر اقوام و گروه‌های مختلف در کشور شمرد و اشاره کرد که باید با «سلطه تک‌قومی» در افغانستان مبارزه شود.

سارا نوری، فعال اقتصادی در ویانا ده‌ها جلد دانشنامه هزاره را به‌عنوان حمایت از این پروژه خریداری کرد و شماری از شرکت‌کنندگان نشست را میزبانی کرد.

این نشست با سازماندهی اعضای ارشد نمایندگی شورای جهانی هزاره در اتریش با همکاری پیتر هایدر و دستیارانش در فدراسیون جهانی صلح برگزار شد. در حاشیه این نشست شماری علاقه‌مندان دانشنامه هزاره تصمیم گرفتند با خرید بیش از ۱۰۰ جلد دانشنامه از ادامۀ تدوین این اثر حمایت کنند. سارا نوری، فعال اقتصادی در ویانا علاوه بر میزبانی شماری از شرکت‌کنندگان بیش از ۶۰ جلد دانشنامه را به‌عنوان یک اقدام حمایتی خریداری کرد. این نشست با حمایت مالی عباس عالمی، نعمت‌الله حکیمی، محمد جاوید احمدی، بامیان لجستیک، جاوید احمدی و ابراهیم رجبی برگزار شد.

اعضای نمایندگی شورای جهانی هزاره در اتریش (رستم احمدی، حسین نظری، نعمت‌الله حکیمی و علی‌ظفر نبی‌زاده) سازمان‌دهی اصلی این نشست را بر عهده داشتند.

گفتنی است در این نشست داکتر حمیرا رضایی به دلیل تلاش‌های مدنی در غرب، اسدالله شفایی به نمایندگی از بنیاد دانشنامه هزاره، و همچنین سجاد محمدی و ستاره محمدی به دلیل فعالیت‌های حقوق بشری از سوی شورای جهانی هزاره لوح تقدیر دریافت کردند.

گوشه هایی از نشست بررسی دانشنامه هزاره در اتریش: